Süleyman Deveci
Başlığı ilk okuyanın aklına 21. yy’da yaşıyoruz, köy mü kaldı, koca dünya internet sayesinde bir köy oldu, gereksiz bir çaba diye düşünebilir. Ama bunun yanıltıcı özelliklerini görmek gerekir. Ayrıca kitabın bütünü göz önünde bulundurulduğunda gerek köyün, gerekse de anlatının neden bu denli çok boyutlu ve derin, bir o kadar da sıra dışı olduğu çok daha iyi anlaşılacaktır.
Yazar Naim Kılıç kitaba adını veren Elazığ’ın Karakoçan ilçesinin Qawûman köyünde doğmuş ve 13 yaşına kadar orada yaşamış. 1940’larda başlayan yöre isimlerini de Türkleştirme politikası sonucu adı Yenikapı olmuş. Naim Kılıç bu asimilasyon politikalarını her yöre çocuğu gibi ruhunun derinliklerinde yaşamış. Belli bir aydın olgunluğuna ulaştıktan sonra da yaşadığı zengin kültürün yok olup gitmesine, zamana karşı durmak istercesine böylesi anlamlı ve değerli bir çalışma ile yanıt vermeye çalışmış.
Bu köy hakkında insanın aklına gelebilecek a’dan z’ye hemen her konu hakkında bilgiyi eserde bulmak mümkün. Böylesi bir çalışma Qawûman hakkında ilk defa yapılmış. Bu vesileyle yön gösterici özelliklerinin yanı sıra ilk olmasının dezavantajlarının da olabileceğini yazar kendisi bizzat teslim ediyor. Yazılı kültürlerin yok olma tehlikesi hem daha az, hem de daha uzun süreçlere sarkar. Bu vesileyle yazar kendi aydın sorumluluğu gereği hem sağlam bir duruş sergiliyor, hem de köyünün zengin kültürüne şahsi kanaatimce ayrı bir zenginlik ekliyor.
Yazar eserine köyün tarihi ile başlıyor. Hangi aşamalardan geçip aşağı yukarı tam olarak ne zaman kurulduğuna dair somut bilgiler sunuyor. Bu konuda Osmanlı arşivlerine, yazılı Ermeni kaynaklarına bakmayı gelecekteki araştırmacılar ihmal etmemeli. Nice milletten toplulukların yörede nice beylikler, hanedanlıklar kurdukları ve yıkıldıkları mutlaka bir yerlere kayıt edilmiştir. Yazar Naim Kılıç köy halkından bireyleri, aileleri kimseleri atlayıp unutmaksızın anlatıda yer vermiş.
Akabinde yazar köyün coğrafi yapısını ele almış. Göllerden çeşmelere, yaylalardan yollara, mezarlıklara kadar kapsamı alanına giren her yere değinmeyi unutmamış. Sonrasında da dört iklimde köy halkı nasıl yaşar, ne yapar, ne eder, günleri nasıl geçirir detaylı ve somut bilgilerle aktarır.
Yörenin kültürüne ait gelenekler, yemekler, düğünler, oyunlar, folklorik ögelerin detaylı anlatımlarıyla eser devam eder. 450 sayfalık hacimli kitabın son bölümünde yazar köy halkını, aileleri, bireylerini tek tek ele almış. Yaşayan yaşlı ve büyüklerle söyleşiler yapmış. Orijinal Kürtçelerini eserin sonuna eklemiş. Bu anlamda otantik bir yöre araştırmasına denk gelebilecek ciddi ve seviyeli, yarı bilimsel bir çalışmaya imza atmış.
Yazarın köyünü, yöresini, toplumunu seven bir insan olduğunu satır aralarında görmek mümkün. Her türden feodal ilişkilerin her geçen gün biraz daha çözüldüğü günümüzde yazar, çocukluğunu, yaşadığı güzellikleri, zamanın eşsiz acımasızlığında unutulup yok olmasına itiraz edercesine inatla yazıya dökmüş gibi.
Naim Kılıç, Qawûman adlı eseriyle aynı zamanda ilk defa bir köy anlatısına imza atmış. Köy anlatılarını daha çok dışarıdan yaşayan, kısa süreliğine gelip geçici misafirlerin olumsuz nice ögeyle dolu yüklü anlatılarından sonra bizzat yöre insanının kendisini, kendi halkını, kültürünü, insanını, köyünü anlatması sosyolojik anlamda da ciddi gelişmelerin göstergesi. Yazarı böylesi önemli, anlamlı ve ciddi bir çalışmaya imza attığı için kutlamak gerekir.
09.12.2021
