Claudia Carmen
Bu yıl ödül için uzun liste olarak adlandırılan listede 233 aday vardı – bunların arasında hangi isimlerin olduğu her yıl çok gizli tutuluyor. Bu yılın favorileri arasında Fransız yazar Michel Houellebecq, Kanadalı Margaret Atwood, Japon Haruki Murakami ve Ağustos ayı başında bir suikast girişiminde ağır yaralanan Hint-İngiliz yazar Salman Rushdie yer aldı.
Akademi Daimi Sekreteri Mats Malm ödül duyurusunda yaptığı açıklamada, 82 yaşındaki sanatçının „kişisel hafızanın köklerini, yabancılaşmalarını ve kolektif sınırlamalarını ortaya çıkarma cesareti ve klinik keskinliği nedeniyle“ ödüle layık görüldüğünü söyledi. En önemli çağdaş Fransız yazarlarından biri olarak kabul edilen Ernaux’nun eserleri otobiyografik yönü ağır basan eserler. Kitapları çok sayıda dile çevrilen yazarın Almanca eserleri arasında „Seneler“, „Bir Kızın Anıları“ ve „Olay“ yer alıyor. Ernaux çalışmasında, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden bu yana Fransız toplumundaki kız çocuklarının ve kadınların deneyimlerini inceliyor.
Annie Ernaux kırk yılı aşkın bir süredir kendisi ve kökenleri hakkında kitaplar yazıyor. Bunu yaparken, sadece kendi hayatına radikal bir bakış atmakla kalmıyor, aynı zamanda içine doğduğu zaman ve toplumu da süslemesiz bir şekilde yansıtıyor. Almanya’da eleştirmenler tarafından bir otokurgu ustası, hatta bir kadın Proust olarak değerlendiriliyor. Bir keresinde kendisini „kendi kendisinin etnoloğu“ olarak tanımlamıştı.
Kitapları düzenli olarak Almanya’da en çok satanlar listelerine giriyor. Almanya’da da yayımlanan son eserlerinden biri „Olay“ adını taşıyor. Neredeyse otobiyografik olan kitap, kürtajın hala ahlak dışı ve suç olarak kabul edildiği bir dönemde yazarın kürtaj yaptırmak için neredeyse zalimce girişimlerini anlatıyor. Hikaye, geçen yıl Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan ödülünü alan Audrey Diwan tarafından filme alındı.
Annie Ernaux, 1 Eylül 1940’ta, Lillebonne’da, işçi sınıfına mensup bir ailede doğdu; çocukluğunu Yvetot, Normandiya’da geçirdi. Babası basit bir işçi olarak hayatını kazanıyordu. Modern edebiyat okuduktan sonra ortaokul öğretmeni oldu. Mazbut bir sosyal çevrede büyüdü, edebiyat öğrenimi gördü ve uzun yıllar boyunca edebiyat öğretmenliği yaptı. Kişisel deneyimle toplumsal tarihi birleştiren unsurları daha ilk romanı Armoires vides’le (Boş Dolaplar) ortaya koydu. Sınıf atlama, evlilik, kadın özgürlüğü, cinselllik, kürtaj, hastalık, yaşlılık ve ölüm gibi meseleleri kendi deneyimleri üzerinden aktarırken, arka planda daima toplumsal yaşam ve onu oluşturan kültürel, siyasî, tarihî olaylara yer vererek, “toplumsal bellek” yazını olarak nitelenebilecek eserlere imza attı; başta Renaudot Ödülü olmak üzere birçok ödüle değer görüldü. Hâlâ Cergy’de yaşamaktadır.
Yazarın yirmiden fazla kitabı bir kendini keşfetme projesi gibi okunuyor. Kendisinin de söylediği gibi, kişisel anılarını kolektif hafızada bulmaya çalışıyor, çünkü onun için bir „ben“ diğerleri ve tarih olmadan düşünülemez. Ve böylece hikayeleri kişisel deneyimlerinin ötesine geçiyor; kendilerini sosyal kısıtlamalar ve olaylar aracılığıyla „ben olmayı“ sınırlayan kolektif deneyimlerin içine yerleştiriyorlar. Çalışmalarında utanç, yasadışı kürtaj veya gelenek algısı gibi zor temaları ele alıyor. Hafıza çalışmalarında Marcel Proust’un geleneğinden yararlanıyor ve aynı zamanda onu günümüze taşıyor. Ernaux, çağdaş Fransız dilinin en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir.
İlk romanı „Les armoires vides“ („Boş Dolaplar“) 1974 yılında yayımlandı. En başarılı kitaplarından biri 2008 tarihli „Les années“ („Seneler“). 60 yıllık hayatının bir incelemesi olan eser, dünyayla birlikte değişen bir kadına bakıyor. Anlatım tarzı tarafsız ve mesafeli. Kendisi bunu, anlatılan gerçekleri ne güçlendiren ne de değersizleştiren nesnel bir üslup olarak tanımlıyor. Ernaux şimdi de dünyanın en prestijli edebiyat ödülü olarak kabul edilen Nobel Edebiyat Ödülü’nü alıyor. Şimdiye kadar 16 kadın bu ödüle layık görüldü.
Ödül töreni geleneksel olarak Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta İsveç’in başkenti Stockholm’de gerçekleştiriliyor. Geçtiğimiz yıl, Korona salgını nedeniyle, ödül sahipleri ödüllerini kendi ülkelerinde aldılar ve Stockholm’de sade bir tören düzenlendi. 2020 yılında tamamen iptal edildi.
Foto: BirGün
