Ali Kemal Hüseyin
Çin genelinde Cuma günü (3 Haziran) Duanwu Bayramı kutlanacak. Bu bayram, Bahar Bayramı ve Güz Ortası Bayramı’yla birlikte Çin’in en büyük üç geleneksel bayramından biridir.
Çin’in Ay Takvimi’ne göre, 5. ayının 5. gününde kutlanan bayram, neden Duanwu olarak adlandırıldı? Duan ve Wu kelimeleri ne anlamına geliyor?
Çince’de Duan ilk ve Wu 5 anlamına gelir, Duanwu ise “ilk 5” demektir. Çin’in Ay Takvimi’ne göre, beşinci ayı Wu ayıdır, bunun için beşinci ayının beşinci günü de Duanwu olarak adlandırılır.
Bayramın 2 bin yıldan uzun tarihi var
Duanwu Bayramı’nın kaynağı hakkında birçok değişik açıklama var.
Bazıları, Duanwu Bayramı’nın eski çağlardaki “Xiazhi”(21 veya 22 Haziran, güneş ışıklarının en uzun olduğu gün) hakkındaki geleneklerden kaynaklandığı, bazıları ise çok eski zamanlarda Yangtze Nehri boyunca yaşayan insanların ejder totemine tapınmalarından kaynaklandığı görüşünü savunuyorlar. Ancak halk arasında en yaygın inanış Duanwu Bayramı’nın eski yurtsever şair Qu Yuan’ı anmayı amaçladığı biçiminde.
M.Ö. 3. yüzyıldaki Chu devletinde yaşamış olan Qu Yuan, vatanın düşmanlar tarafından işgal edilmesinden sonra çok üzülmüş ve kendisini 5. ayın 5. günü Miluo Nehri’ne atarak intihar etmiş. Bundan sonra, halk vatanını çok seven Qu Yuan’ı anmak için nehir içine yapışkan pirinç doldurulan bambu parçaları atmaya başlamış. Daha sonra, içinde pirinç olan bambu parçaları Zongzi haline getirildi.
Duanwu Bayramı’nın özgün yemek türü Zongzi
Zongzi yemek, Duanwu Bayramı’nın önemli geleneklerinden biridir.
Çok eskiden “Jiaoshu” olarak da adlandırılan Zongzi, içinde yapışkan pirinç bulunan, genellikle saz ve bambu yapraklarıyla sarılı ve ince iplikle dörtgen ya da yastık şeklinde bağlanmış ve suda haşlanarak servise sunulan bir yemektir. Duanwu Bayramı’nın arife akşamı her aile, bayramda yemek için Zongziler yaparak hazırlar. Zongzi ayrıca hediye olarak da verilebilir. Duanwu Bayramı sırasında, insanlar karşılıklı ziyaretlerde birbirlerine kendi yaptıkları Zongzileri hediye ederler.
Duanwu Bayramı’nda yenebilecekler arasında Zongzi’den başka, Çin’in bazı bölgelerinde özgün yemek ve içecekler de vardır. Örneğin, tuzlanmış ördek yumurtaları yemek ve kırmızı zırnık(Xionghuang) içkisini içme gelenekleri, halk arasında kötülükten korunma söylentilerinden kaynaklanmıştır.
Yemeklerden başka, Duanwu Bayramı’nın çok özgün süs gelenekleri de vardır. Bayram günü, her aile kapısının önüne pelin otu (Ai Cao) ve su kamışı (Cao Pu) asar. Pelin otu ve su kamışı, ilaç amaçlı kullanılan iki çeşit ottur. Bu otlar, bir yandan kötülükten korunmak, öte yandan da yaz mevsiminin başlarında havanın çok yağışlı ve nemli olması nedeniyle zehirli böceklerin çoğalması nedeniyle hastalalıkları önlemek için asılır. Bunun yanı sıra Duanwu Bayramı sırasında insanlar, “100 yıl yaşasın” diye çocukların bileziklerine beş renkli iplik dolar; kaplan ve kabak şekillerinde, içlerinde parfüm bulunan küçük kokulu çantaları dikerek ipek ipliklerle çocukların elbiselerine bağlar. Ayrıca çocuklara kaplan başı şeklinde ayakkabılar ve üzerinde kaplan figürlü nakışlar bulunan kumaş önlükler giydirirler. Bütün bu gelenekler, çocukların huzurlu, güvenli ve sağlıklı büyümelerini garanti altına alma anlamına gelir.
Ejder Bayramı adıyla da bilinen Duanwu
Çin’in güneyinde bulunan Yangtze Nehri’nin orta ve aşağı kesimlerinde, ejer kayıkları yarışmalarının düzenlenmesi de Duanwu Bayramı’nın önemli unsurlarından biridir.
Söylentilere göre, bu gelenek de şair Qu Yuan’la ilgilidir. Söylentilere göre, halk Qu Yuan’ın kendini nehre attığını duyunca onu kurtarmak için hemen kayıklarla olay yerine yetişmeye çalışmış. Daha sonra bu hikâye Duanwu Bayramı’nda ejder kayıkları yarışması düzenleme geleneği haline geldi.
Çin Ay Takvimi’ne göre, her yılın 5. ayının 5. günü nehir ve göllerin sahilinde düzenlenen ejder kayıkları yarışması, görkemli bir bayram şenliğidir. Bazı yerlerde 50-60 ejder kayığı birden yarışmaya katılır. Her kayığın başında, değişik şekillerde, tahta üzerine oyulan rengârenk ejder başı bulunur. Her kayıkta davul ve gong sesleri göğü çınlatır, yarışmacıların haykırışları birbirine karışır, kayıklar birbirlerini kovalarcasına yarışır, sahilde de renkli bayraklar dalgalanır. İzleyicilerin “hurra” sesleriyle birlikte çekişmeli ejder kayıkları yarışması, Duanwu Bayramı’nın coşkusunu oldukça yükseltir.
