Ali Kemal Hüseyin
Birleşmiş Milletler (BM) 2021 Gıda İsraf Endeksi Raporu’na göre, Türkiye’de yılda kişi başı 93 kilogram, toplamda 7.7 milyon ton gıda israf ediliyor. Küresel çaptaki gıda israfı ise 1.3 milyar ton’a yaklaşıyor. Sadece Türkiye’de, bir yılda israf edilen gıdanın ağırlığı 147 adet Titanik gemisinin ya da 762 adet Eyfel Kulesi’nin ağırlığına eşdeğer.
Açlık sorununun çözümü daha çok üretmek değil, bilinçli tüketmektir.
BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2013 tarihli araştırmasına göre, dünyada gıda israfının önlenmesi ile gıda üretiminin yüzde 60 oranında azalması sağlanabilir. 30 yıl içinde dünya nüfusunun 9 milyara ulaşması beklenirken, bu nüfusu beslemek için, mevcut tüketime göre, gıda üretiminin yüzde 70 artması gerekiyor: BM bu miktarın gıda israfını azaltarak da karşılanabileceğini belirtiyor.
2 Milyon Ton Gıda İsrafı Bilinçlendirme ile Önlenebilir
İTÜ Geliştirme Vakfı Okulları, Ekrem Elginkan Lisesi öğrencileri Çağla Akbaş ve Yaren Arıkan, Ana alanı Coğrafya Tematik Alanı Sürdürülebilir Kalkınma olan „Yiyeceğin Kadar Al“ isimli projeleriyle TÜBİTAK tarafından düzenlenen 2022 Yılı Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’nda İkincilik ödülüne layık görüldü. Gençlerin projesi 14-16 Mart tarihlerinde gerçekleşen İstanbul Avrupa Bölge Sergisi’nde de yer aldı.
Öğrenciler, öncelikle bir bilinçlendirme çalışması ile Türkiye’deki gıda israfının ciddi miktarda önlenebileceğini okullarında yürüttükleri araştırma ile saptadılar. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda hazırlanan proje, atık hiyerarşisinin birinci aşaması olan ‘önleme’ amacı ile geliştirilerek, tüketicinin bilincinin artırılması hedeflendi.
Öğrenciler bir ay boyunca okulun çeşitli yerlerine astıkları afişler, posterler ile bir yemek menüsünde yenmeyen yemek ve gıdalar hakkında bilgilendirme yaptılar. Yapılan bilinçlendirme çalışması sayesinde öğrenciler kendi liselerinde gıda israfının yüzde 34 oranında azaldığını birinci ayın sonunda belirlediler. Proje sayesinde, Ekrem Elginkan Lisesi’nde yıllık iki ton gıdanın taşınması, bertaraf edilmesi için harcanan kaynaklar tasarruf edildiği gibi gıdaların üretimi, lojistiği ve bertaraf edilirken ortaya çıkan karbon ayak izi de azaltıldı. Benzer projelerin yaygınlaşması ve gündelik hayata uyarlanması ile Türkiye’de gıda israfı 2 milyon ton azaltılabilir.
Gıda İsrafını Önlemek İçin Ebeveynlere Öneriler
İTÜ GVO Rehberlik Servisi, ebeveynlerin çocuklarının tüketim alışkanlıklarını değiştirmek ve çocukların gıda israfına neden olmasını önlemek için şu önerilerde bulunuyor:
Rol Model Olun: Çocuklar çoğunlukla çevresini taklit ederek öğrenirler, ebeveynlerin yemek konusundaki bilinçli davranışları, çocukların da bu bilinci erken yaşta elde etmesini sağlayacak en önemli unsurdur.
Gıdaların Nasıl Üretildiğini Öğretin: Çocukların gıdanın serüvenini anlaması için tarımsal üretim yapılan tarlaları görmesi veya evinizde bir saksıda yetiştireceğiniz meyve veya sebze ile gün gün üretim serüvenin içinde bulunması, onların gıdaları israf ederken bir kez daha düşünmesini sağlayacaktır.
Yemek Porsiyonlarını Küçültün: Açgözlülük gıda israfının temel nedenlerindendir. Bu yüzden yemek porsiyonlarını makul derecede tutarak gıda israfını önleyebilirsiniz.
Yemekleri Sevimli Halde Servis Edin: Çoğu çocuk görünüşünü sevmediği için bir yemeği reddeder, sevmediği fakat sağlıklı beslenmesi için mutlaka yemesi gereken yemek ve gıdaları yaratıcı ve eğlenceli şekilde servis edin.
Yemek ve Ara Öğün Hazırlama Sürecine Çocukları Dahil Edin: Çocuk yemek yapma sürecine dahil olabilecek kadar büyük ise yaşına uygun bir görev ile yemek yapma, ara öğün hazırlama sürecine dahil edilmelidir. Böylelikle emeğin kıymetini anlayacak ve tabağındaki yemek konusunda seçiciliği azalacaktır.
Yemek Puanları Toplama Oyunu: Her öğün servis edilen gıdaların ve yemeklerin listesini haftalık olarak cetvel haline getirin. Günün sonunda çocuğa neden bazı yemeklerin, yiyeceklerin yenmediğini sorun ve yediklerini puanlayın. Her gün 10 puan üzerinden haftalık 70 puan üzerinden hazırlanacak cetvelde puan skalaları için ödüller belirleyin. Bu şekilde çocuğun bilinçli tüketim çabalarını teşvik edebilirsiniz.
