Ali Kemal Hüseyin
Emlak vergisinin belirlendiği rayiçteki astronomik oranlar nedeniyle 1.000 TL vergi ödeyen bazı mülk sahipleri, 7-8 bin liralık yükümlülükle karşı karşıya kaldı. ‘Pandemi şartlarında alınan haraç gibi karar iptal edilsin’ tepkileri yükseldi.
Ali Yıldırım
Dört yılda bir belediyeler bünyesinde toplanan takdir komisyonları, sokak sokak arsa metrekare değerlerini belirliyor. Bu rayiç, emlak vergisinin belirlenmesinde dikkate alınıyor. Birim bazlı artışlar enflasyon oranında yapılırken bu yıl toplanan komisyonlar, fazladan değer artışı takdirinde bulunarak kimi bölgelerde yüzde 800’lere varan oranlar oluşturdu. Komisyonların çalışmasında, partilerin oy oranlarının kriter olarak gözetildiği iddia edildi.
VATANDAŞIN BİR AY İÇİNDE İTİRAZ ETME HAKKI VAR
Metrekare fiyatları katlanınca emlak vergilerinde beş kata çıkan artışlara da kapı aralandı. 30 Haziran’da muhtarlıklara asılan rayiç değerlerine vatandaşların itiraz edip konuyu yargıya taşıyabileceği belirtildi. İş yeri sahiplerinden ev sahiplerine 84 milyonu ilgilendiren değişiklik tartışma konusu oldu. Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Ahmet Büyükduman “Birçok belediyenin elinde yalnızca emlak vergisi kaldı. Kaynak sıkıntısı çekilmesi bu artışta bir etken” dedi.
EMLAK VERGİSİNDE 7-8 KAT ARTIŞ
Artan enflasyon ve geçim sıkıntısı her geçen gün vatandaşın cebini biraz daha daraltırken, şimdi de yeni vergi yükleri yola çıktı. Yıllık emlak vergisi karşısında belediyelerin belirlediği oranlarda yüzde 800’lere yakın artışlar görüldü. Belirlenen bu astronomik oranlarla yılda 1000 lira emlak vergisi ödeyen mülk sahibinin borcu 5 bin liralara ulaştı. Alınan bu karara vatandaşlar tepki gösterirken, maksimum yüzde 50 olan kanun çabuk unutuldu.
Türkiye’de milyonlarca vergi mükellefi bulunuyor. Devletlerin en büyük gelir kalemlerinden biri olan vergi tarafında, vatandaşlar tonlarca vergi yükü ile karşı karşıya kalıyor.
Emlak vergisi de bunların başında geliyor. Emlak vergileri taşınmazın il, ilçe veya semtine göre belirleniyor. Rayiç bedel üzerinden hesaplanan vergi, arsa üzerinde yer alan konutun metrekaresi ve konumuna kadar çeşitlilik gösterebiliyor.
Varlığının çeşidine göre oransal olarak hesaplanan sistemde, konutlar ve araziler için bu oran rayiç bedelin yüzde 1’i kadar. İş yerleri gibi diğer binalar için yüzde 2, arsalar için ise yüzde 3 oranında vergi ödemesi yapılıyor. Bir de her yıl yeniden değerleme oranına göre emlak vergisinde artışlar gerçekleşiyor. 2020 yılı için yeniden değerleme oranı yüzde 9,1 olarak hesaplandı.
Emlak vergisi artış oranı, mükelleflerin bina, arsa ve arazilerinin 2021 yılı vergi değerleri, 2020 yılı vergi değerlerinin, bu yıla ait yeniden değerleme oranının yarısı olan yüzde 4,5 oranında artırılmasına karar verildi.
Ayrıca bu bedele 4 yıl bir belediyeler bünyesinde toplanan takdir komisyonları asıl artışı yapıyor. Komisyonlar taşınmazların sokak sokak, arsa arsa metrekare değerlerini belirliyor. Birim bazlı yapılan birçok artış yeniden değerleme usulünde enflasyona göre yapılırken, belediyelere ait komisyonlar daha fazla değer artışlarına imza atıyor.
Bazı bölgelerde yapılan artışlar yüzde 800’leri bulurken, bazılarına da yüzde 100’lük yükselişler yansıtılıyor. Yaşanan astronomik oranlar nedeniyle 1000 lira emlak vergisi ödeyen vatandaşın borcu diğer yıl 5 bin liralara kadar çıkıyor. Bu farkların aslında birçoğu taşınmazın satın alınırken tapu üstünde olan bedelle gerçek bedeli arasındaki farktan kaynaklanıyor.
Bugün 500 bin liralık bir daireyi tapuda 100 bin liraya alındığını göstermek hiç de zor değil. Merkezi idarelerin bonkör davranmadığı kaynaklara bakınca da belediyeler çareyi emlak vergilerinde arıyor. Tapuda düşük gösterilen taşınmaza en başta önlem alınmaz iken sonradan yapılan yüzde 400-500’lük artışlar vatandaşın isyan etmesine neden oluyor. 1000 lira emlak vergisi ödeyen vatandaş komisyon kararıyla öbür yıl 5000 bin liraya kadar yapılan artışı görünce soluğu itiraz merci olan kurumlarda alıyor.
‚İRADE KISIYOR BELEDİYELER KAYNAK SIKINTISI ÇEKİYOR‘
Konu hakkında Karar’a değerlendirmelerde bulunan Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Ahmet Büyükduman “Bunu bir heyet belirliyor. Fakat belediye başkanlarının etkisi daha kuvvetli. Eskiden piyasa değerlerine yakın rayiçler takdim edilirdi. Fakat sonrasında işler değişti. 1 milyonluk konutun değeri tapuda 200 bin lira gösterildi. Böylece gerçek bedel yıllar boyunca düşük kaldı. Belediyeler bunu çok fazla artırmıyorlar seçmen oldukları için. Bence bu gerçek rayiç değerine getirilmeli belediye hakkı olanı almalı. Bazı belediyeler kaynak sıkıntısı çekiyor. Merkezi irade bonkör davranmıyor. Çoğu belediyede elinde sadece gelen emlak vergisi kaldı. Kaynak sorunu bu oranları yukarı çekiyor. Yaşanan artışlara rağmen değerler hala piyasanın altında. Aslında 1 milyon liralık değeri olan bir taşınmazın tapuda gösterilen 200 bin TL’lik değer karşısında yapılan yüzde 100’lük artış bile vatandaşa ne oluyor dedirtti. İlçe sınırları olan yerlerde değişikler oluyor. Örnek vermek gerekirse Şirinevler ile Ataköy’ün bedelleri bir birinden oldukça farklı. Arada sadece bir daire var” dedi.
‚BİN LİRANIN ALTI VERGİ DEĞERİNE DAHİL EDİLMEZ‘
Anayapı GDD A.Ş. yetkilisi Gökhan Öztürk ise durumu şöyle özetledi:
“Emlak vergisi ödenen bina, arsa ve arazi gibi taşınmazlara ait vergi değerinin belirlenmesinde ise arsa ve arazilerin metrekare başına düşen birim fiyatları yeniden değerleme oranı ile birlikte dikkate alınır. Vergi Usulü Kanunu’na göre takdir komisyonları tarafından 4 senede bir olmak üzere arsa ve arazilere yönelik asgari metrekare birim fiyatları, belirlenmiş olan yeniden değerleme oranı üzerinden saptanır. Yönetmeliğe göre 1000 TL’nin altında kalan küsurlu rakamlar vergi değerine dahil edilmez. Kanuna göre bir gayrimenkulün vergi bedeli, taşınmazın kazanılmasını takip eden yıl ile beraber, her yıl bir önceki yılın vergi değerinin, o yıl için belirlenen yeniden değerleme oranının yarısı miktarında artırılmasıyla bulunur.”
‚NE KADAR AZ O KADAR ÇOK PARA‘
İddialara göre, yapılan vergi artış bedellerinde mahalle sakinlerinin oy potansiyellerine de bakılıyor. Dört yılda bir belediyeler bünyesinde toplanan takdir komisyonları, sokak sokak arsa metrekare değerlerini belirliyor. Bu rayiç, emlak vergisinin belirlenmesinde dikkate alınıyor. Birim bazlı artışlar enflasyon oranında yapılırken bu yıl toplanan komisyonlar, fazladan değer artışı takdirinde bulunarak kimi bölgelerde yüzde 800’lere varan oranlar oluşturdu. Komisyonların çalışmasında, partilerin oy oranlarının kriter olarak gözetildiği iddia edildi. Belediyelerin az oy aldığı mahallelerden daha fazla rayiç bedel çıkardığı da söylenenler arasında.
İTİRAZ HAKKI VAR YARGIYA TAŞINABİLİR
Metrekare fiyatları katlanınca emlak vergilerinde beş kata çıkan artışlara da kapı aralandı. 30 Haziran’da muhtarlıklara asılan rayiç değerlerine vatandaşların itiraz edip konuyu yargıya taşıyabileceği belirtildi. İş yeri sahiplerinden ev sahiplerine 84 milyonu ilgilendiren değişiklik tartışma konusu oldu.
YÜZDE 50’LİK KANUN KISA SÜRELİ MİYDİ?
Yaklaşık 4 yıl önce Emlak Vergisi Kanunu uyarınca 4 yılda bir hesaplanan emlak vergisi oranlarında 2018 yılı için öngörülen bedellerin eskiye oranla 4- 5 katına çıkması, bazı belediyelerin özellikle mega projelere yakın lokasyonlarda astronomik değer artışlarına gitmesiyle yapılan itirazlar, hükumet kanadında kabul gördü. Yeniden değerleme oranının yüzde 50 fazlasının geçilemeyeceği, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülen Bazı Vergi Kanunları ile Kanun ve KHK’larda değişiklik yapan tasarıda kabul edildi. Fakat bugün yapılan artışlar yüzde 50’nin üzerinde kaldı.
KONUT İLE TİCARİ ALAN ARASINDA BÜYÜK FARKLAR OLUYOR
Değerli konut vergilerinin de bunun üzerinden yapıldığını anlatan Ahmet Büyükduman, bazı belediyelerin oy potansiyeline göre de hareket ettiğini söyledi. Büyükduman “Bazı belediyeler sokakların vatandaşların oturduğu yerlerde süper düşük ama AVM’lerin olduğu yerlerde oldukça yüksek belirleniyor. Ticari yerlerin vergileri yüksek yapılıyor. Mahallelerde sokaklarda oy oranı yüksek. Fakat ticari alanlarda oy oranı düşük” yorumunu yaptı.
Karar
