Ali Kemal Hüseyin
6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerininde diğer birçok yıkıcı deprem gibi özellikle depremi yaşayanlar ve yakınları üzerinde psikolojik etkileri olması bekleniyor. 1999 Gölcük Depremi’nin ardından bölgede depremzedelere 2 yıl boyunca gönüllü psikoloijk destek veren Prof Dr. Duysal Aşkun Çelik, Kahramanmaraş Depremi sonrasında da depremzedelere destek vermek amacıyla WhatsApp destek hattı kurdu ve her pazar günü Zoom üzerinden pikolojik destek amaçlı toplantılar gerçekleştiriyor. Amerika`da akademisyen olan Prof. Dr. Aşkun Çelik, toplumsal psikolojik itiyaçlara destek amacıyla kurdugu ve 10 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren Değişim Grup Psikolojik Farkındalık, Bilinç ve Birlik Platformu`na depremzedelerin WhatsApp hattı aracılığıyla ulaşabileceklerini kaydediyor.
Duysal Aşkun Çelik, depremin psikolojik etkileri ve bunlarla başetme yöntemleri konusunda başlıca soruları yanıtladı:
Yaşadığımız deprem gibi felaketlerde deprem yasayanlar 1. derece yakınları psikolojik açıdan ne oranda depremden ne oranda etkileniyorlar? Bilimsel ya da bilgi kaynaklı tahmin var mı?
Depremden etkilenme surecinde 4 grup var bana göre:
1. Depremden fiziksel olarak direk etkilenmemiş ancak deprem korkusuyla bas etmek zorunda olan bireyler
2. Daha önce deprem deneyimi geçirmiş ve bu son depremle korku ve endişeleri tetiklenen bireyler
3. Depremi direk yaşamamış yani deprem bölgesinden uzakta olan ancak depremde yakınlarını kaybedenler
4. Depremden yaşamış ve kurtulmuş ancak kayıpları olan bireyler…
Elbette depremde 1. Derece yakınları olanlar çok fazla etkileniyor. Eğer ortada can kaybı varsa bu kayıpların etkisi yakinlik derecesi arttıkça buyuyor. Ama etkilenme boyut ve sureci daha çok kişinin altta yatan herhangi bir psikolojik hassasiyeti olup olmamasına bağlı. Yani daha önce anksiyete ve depresyon yaşamış olan bireylerin bir de üzerine deprem travmasını yaşaması (direkt ya da indirekt olarak) altta yatan ama kendini pek de belli etmeyen psikolojik sorunu tetikleyebilir. Bu sorun bazen kendini travma atakları seklinde ya da uykusuzluk, panik atak ya da diğer tur anksiyete atakları seklinde kendini gösterebilir.
– Siz de Gölcük depremini yaşadınız. Uzun sure bölgede gönüllü çalışma yaptınız gözlemleriniz nelerdi?
Evet tam 2 yıl sahada calistim. Genel gözlememim, ağır kayıp ya da yıkıntı yaşayanların yardim almaya çok gönüllü olmadıkları. Orda Türk Psikologlar Derneğinin Yalova Çınarcık bölgesinde Prefabrik merkezinde verdiğimiz yardım çalışmaları surecinde gördüğümüz, aslında normal günlük yasamda adaptasyon sorunu, genel anksiyete hatta ilişki sorunu yaşayanların daha çok yardıma başvurmasıydı. Bireylerin yârdim almaya çalışmasında da temel anlamda onları hayata bağlayan bir faktör olması gerekli ki, umutları olsun. Sanırım değişime ve yaşamın daha iyiye gideceğine olan inancın yüksekliğine göre yârdim alma eylemi de daha fazla gerçekleşiyor.
-Bu süreçte etkilenenler ne yapmalı? Özellikle de bölgede yasamak zorunda kalanlar?
Eğer bölgeyi bir süreliğine de olsa terk etmek mümkün değilse (çünkü ayni ortamda bulunmak hatırlatıcılar nedeniyle travmayı daha fazla tetikler), mutlaka sosyal ve psikolojik destek kaynaklarına ulaşsınlar. Su anda bana gelen bilgiye göre aşağıdaki kurum ve kuruluşlar gönüllü psikologlar aracılığıyla depremzedelere destek vermektedirler:
Meb’in Psikososyal Destek Ekibi,
-Türk Psikologlar Derneği,
-Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği,
-Worth Human Derneği
-Travma ve Afet ile ilgili Prof. Dr Özlem Karaırmak’ın kurduğu dernek
– Neler tavsiye ediyorsunuz. Egzersiz psikiyatrist ilaçlar da dahil/ Ya da reçetesiz rahatlatıcı destekler papatya cayi gibi de dahil.
Psikiyatrist olmadığım için ilaç tavsiyesi veremiyorum ancak Travma yasayan ya da yoğun anksiyete yasayan bireyler eğer su semptomları/belirtileri yaşıyorlar ise mutlaka bir psikiyatriste başvurmalılar:
- Depremi sürekli düşüncelerinde, duygularında ve anılarında yasatarak yoğun travma yaşıyor olmak
- Kronik uykusuzluk
- Aşırı iştah ya da iştahsızlık
- Anksiyete ve/veya panik ataklar
- Yoğun Depresyon belirtileri, günlük yasama karşı isteksizlik, enerji düşüklüğü…vb.
- Sürekli deprem korkusu yaşıyor olmak (günlük, saatlik olarak)
- Ve günlük yaşamı ciddi şekilde aksatan psikolojik rahatsızlık olarak tarif edebileceğimiz belirtiler
Ek vitamin ve cay destekleri için gerek Homeopati uzmanların websiteleri gerekse aile hekimlerinden öneri alabilirler. Uykusuzluk ve anksiyete için bitkisel öneriler mevcut.
Psikolojik olarak destek konusunda travma uzmanları, psikoterapistlerden destek alabilirler. En önemlisi, eğer kendilerini terapiye ya da diğer psikolojik desteklere hazır hissetmiyorlar ise, bedensel ve ruhsal rahatlatıcılar olan egzersiz, açık havada yürüyüş, şifa sağlayıcı müzikler ve kendilerini koşulsuz ve yargısız dinleyebilen bireylerle zaman geçirme de sayılabilir. Ayrıca tüm bu konulara Psikolojik olarak nasıl yaklaşacaklarını daha iyi anlamak için kurmuş olduğumuz DeğişimGrup Psikolojik Farkındalık, Bilinç ve Birlik platformuna üye olabilirler. WhatsApp grubu linkini aşağıda paylaşıyorum.
– O bölgeden ayrılmadan etkileri azaltmak çok güç değil mi?
Evet yukarıda belirttiğim gibi orada kalarak travmanın etkisinden kurtulmak kolay değil çünkü çok fazla hatırlatıcı uyaran var ama tekrar etmek gerekirse bölgede kendilerine en kolay ulaşılabilecek destek kurum ve kuruluşlarına başvurabilirler. Ayrıca kendi duygu ve düşünce dünyalarını rahatlıkla paylaşabilecekleri sosyal destek ağlarını kullanabilirler. Eğer bir sure konuşmak istemiyorlarsa kendilerini zorlamamaları, ama yalnız kalmak ve diğerleri ile iletişim kurmak konusunda denge sağlamak için Psikolojik farkındalık ve bilinç kazanmaları önemli. En önemlisi de yârdim ve destek almaya hakları olduklarını bilmeleri ve istemekten kaçınmamaları.
– Yakınları depremden sağ kurtulan ama yakınlarını varlıklarını kaybedenleri nasıl teskin etmeliler?
Bu konuda yapılabilecek en iyi şey bu kişilerin kendilerini rahatlıkla ifade etmelerine izin vermektir. Her zaman birşey söylemek şart değil özellikle söylenen şeyler ters etki de yapabilir. Bunları uzmanlarına bırakmak lazım. Bazen sözsüz destek de çok etkilidir. Basitçe söylemek gerekirse kucaklaşmak, sarılmak, sıcak bir göz teması bile çok olumlu bir etkiye sahip olabilir.
-Çocuklar nasıl yönlendirilmeli?
Çocukların yemek ve uyku düzeni bozulmuşsa, günlük enerji düzeyleri düşmüşse, çocuklara da ek oyun terapisi tarzı destekler aldırmak iyi olabilir. Bunun dışında deprem konusunda bilinçlendirmek için çeşitli yayınlar mevcut. İlgili bazı kaynakları bizim kurduğumuz DeğişimGrup Psikolojik Farkındalık, Bilinç ve Birlik Platformuna yükledik. Eğer düzenli olarak WhatsApp grubumuzu takip ederlerse çeşitli destek mekanizmalarına rahatlıkla ulaşabilirler.
– Yakınlarını kaybedenler ama kendisi sağ kurtulanlara ne tavsiye ediyorsunuz?
Mutlaka destek almalılar profesyonel olarak. Özellikle travma, yas ve depresyon konusunda. Ayrıca günlük yaşamlarını iyileştirmek için ne gerekiyorsa yapmalı ve yardıma ihtiyaç duyduklarını çevreleriyle paylaşmaktan çekinmemeliler.
-Psikolojik yârdim için uzaktan ulaşabilecekleri kurum kişiler var mı?
Evet basta Değişim Grup platformu olmak üzere yukarıda saydığım kurum ve kuruluşlara ulaşabilirler.
WhatsApp destek hattımız: https://chat.whatsapp.com/Bx0rHXkCTxxIo7zKrmWx4w
Ayrıca her hafta Pazar günü saat 18’de Zoom üzerinden Psikolojik Destek amaçlı bir toplantı gerçekleştiriyoruz. Detaylar WhatsApp grubumuzda.
