Claudia Carmen
Dicle Fırat Gazeteciler Derneği (DFG) “Depremde gazetecilere yönelk hak ihlalleri” raporunu yayımladı. Deprem bölgesinde haber takibi yapan gazetecilerin karşılaştığı gözaltı, engelleme, tehdit, kötü muamele ve şiddet gibi hak ihlallerini raporlayan DFG, “OHAL ile birlikte de ilk iş olarak sahada, enkaz başlarında yaşananları görüntüleyen gazeteciler engellendi” dedi.
En az 26 gazeteci yaşamını yitirdi
DFG depremde en az 26 gazetecinin yaşamını yitirdiğini ifade etti. Yaşamını yitirenlerin yanı sıra deprem bölgesindeki illerde yerel basında çalışan gazetecilerin de bürolarının tahrip olduğunu, evlerinin yıkıldığını, ekipmanlarının parçalandığını ve dolayısıyla gazeteciliği sürdüremedğini belirtti.
Erişim engelleri
Sahada engellemelerin yanı sıra sansür ve erişim engelleri de getirildi. Ankara 4’üncü Ağır Ceza Mahkemesi tarafından aralarında internet siteleri ve youtube kanallarının da olduğu 340 adrese erişim engeli getirildi. Türkiye’de basılı yayın yapan tek Kürtçe gazete olan Xwebûn gazetesi ile Ortadoğu merkezli kadın yayıncılığı yapan NuJİNHA’nın Twitter adresleri de kapatıldı.
DFG’nin kaydettiği hak ihllaleri şöyle:
1) Gazetecinin yaşam hakkı ve güvenliğine yönelik ihlaller
6 Şubat – ArtıTV ve Tigris gazetesi muhabirleri olan üç gazeteci Bağlar’da çöken bir binanın yakınında çekim yaparken sivil yurttaşların taşlı ve sözlü saldırısına maruz kaldı.
6 Şubat – RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin, deprem bölgesindeki gazetecileri “moral bozucu yayın yapmak kimsenin haddi değildir” diyerek hedef aldı.
7 Şubat – Evrensel Gazetesi Adana muhabiri Volkan Pekal, Adana Şehir Hastanesi’nde görüntü almaya çalışırken “Özel hayatın gizliliğini ihlal” (TCK 134) gerekçesiyle gözaltına alındı. Hastanedeki polis merkezine götürülen Pekal, işlemlerin ardından serbest bırakıldı.
7 Şubat – Diyarbakır’ın Yenişehir ilçesinde Elazığ Caddesi üzerinde yıkılan 12 katlı Diyar Galeria İş Merkezi’nin enkazını takip eden gazeteciler polis tarafından alandan çıkartıldı. İktidara yakın medyayı alanda tutan polis, OHAL’i gerekçe göstererek, Turkuaz Basın Kartı sorulan muhalif basında çalışan gazetecileri arama kurtarma çalışması yapılan enkaz yerinden uzaklaştırdı.
7 Şubat – Merkez Bağlar ilçesine bağlı Tesisler Semti’nde bulunan Cengizler Apartmanı enkazını takip eden gazeteciler alandan uzaklaştırıldı. Yıkımın olduğu bölgelerde haber takibi yapan gazetecileri Genel Bilgi Taraması’ndan (GBT) geçiren polis, nerede çalıştığını sorduğu gazetecilere konuşan depremzedeleri de gözaltına almakla tehdit etti.
7 Şubat – Diyarbakır’da haber takibi engellenen Kürdistan 24 TV muhabiri Sıddık Eren, Galeria İş Merkezi’ndeki enkaz alanında görüntü çekerken yüzü maskeli bir polis, anlam veremediğim bir şekilde argo bir dille konuşmaya başlayarak ‘Ne arıyorsun?’ diyerek üzerime yürüdü. Gazeteci olduğumu söyleme rağmen beni ite kaka dışarı attılar” dedi.
8 Şubat – Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde yıkılan bir binayı çekmeye çalışan Mezopotamya Ajansı (MA) muhabiri Mahmut Altıntaş ve JinNews muhabiri Sema Çağlak turkuaz kartları olmadığı gerekçesiyle gözaltına alındı. Birecik Emniyet Müdürlüğüne götürülen Altıntaş ve Çağlak ifade işlemlerinin ardından serbest bırakıldı.
8 Şubat – MA muhabiri Mehmet Güleş, Diyarbakır’ın Bağlar ilçesinde, depremde yıkılan binalarda arama kurtarma çalışmalarını takip ederken gözaltına alındı. “yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçundan haftanın her günü imza verme ve yurt dışı yasağı adli kontrol tedbiriyle serbest bırakıldı.
8 Şubat – Diyarbakır’da enkaz alanlarında çekim yapmak için 8 Şubat’ta Türkiyeli gazetecilere turkuaz kart, yabancı gazetecilere ise akreditasyon şartı getirildi. Gazetecilerin İletişim Başkanlığı Bölge Müdürlüğüne başvurması talep edildi.
8 Şubat – Gazeteci İrem Afşin Urfa’ya vardığı 7 Şubat’ta kendilerine çekimler sırasında önce yardımcı olan kolluk görevlilerinin 8 Şubat’ta gelen Olağanüstü Hal ilanı ile birlikte çekim yapmalarını engellemeye başladığını bildirdi.
8 Şubat – Amed radyo TV’nin Diyarbakır’da canlı yayınına müdahale eden polis kameranın kayıt düğmesinden yayını kapattı.
8 Şubat – Depremi haberleştirmek üzere 8 Şubat’ta Türkiye’ye gelen LePoint muhabiri Guillaume Perrier’in Kasım 2022 tarihli bir idari karar uyarınca “milli güvenlik” gerekçesiyle ülkeye girilmesine izin verilmediği ortaya çıktı.
9 Şubat – Hatay’da bulunan Halk TV muhabiri Fırat Fıstık yalnızca bir saat içerisinde birçok kez hiçbir belge gösterilmeden “çekim yasak” diyen jandarma tarafından engellendiğini bildirdi. Gazetecinin engellenme anları canlı yayına da yansıdı.
9 Şubat – Maraş’ta bulunan Kazım Kızıl basın kartını göstermesine rağmen çekim yapmasının çevik kuvvet tarafından sözlü ve fiziksel olarak engellendiğini ve çevik kuvvetin kendisini çevredeki kişilere hedef gösterdiğini yazdı.
9 Şubat – Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın Diyarbakır programını rakip eden Sur Ajans muhabiri Arif Bulut, akredite olmadığı gerekçesiyle alandan uzaklaştırıldı.
9 Şubat – Etkin Haber Ajansı (ETHA) muhabiri Elif Bayburt deprem bölgesinde çalıştığı 9 Şubat tarihinde Yeni Şafak muhabiri Taha Hüseyin Karagöz tarafından sosyal medyada hedef gösterildi.
10 Şubat – Gazeteci Mir Ali Koçer, Kahramanmaraş’ta arama-kurtarma çalışmalarındaki koordinasyon eksikliğini eleştiren bir depremzede ile yaptığı röportajın, “devlet burada” diyen bir polis memuru tarafından engellendiği bir video paylaştı.
10 Şubat – Malatya’da bulunan Halk TV muhabiri Ferit Demir, bir polis memuru tarafından hedef gözetilerek engellendiğini ve akabinde tekmeli saldırıya uğradığını canlı yayında aktardı.
10 Şubat – Halk TV muhabiri Şirin Payzın bağlandığı programda Antakya’da saldırıya uğradığını söyleyerek, enkaz yakınlarındaki yayınları sırasında “normal vatandaş görüntüsünde” insanların kendilerini engellemeye çalıştığını anlattı.
10 Şubat – Fox TV muhabiri Sevgi Şahin ve Haber Kameramanı Ömür Dikme, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde yayın sırasında çevrede bulunan kişilerin saldırısına uğradıklarını anlattı.
11 Şubat – Gazeteci Anıl Olcan, twetterden yaptığı açıklamada, Hatay’da çekim yaptığı esnada bir polisin yönlendirmesiyle yurttaşların saldırısına maruz kaldığını duyurdu. Olcam, polisin basın kartı, kamera bataryası ve harddiskini ateşe atarak yaktığını iddia etti.
11 Şubat – Depremden en kötü şekilde etkilenen illerden birisi olan Hatay’da bulunan gazeteci Zübeyde Sarı, arama kurtarma çalışmalarının sonlandırıldığı noktalarda enkaz kaldırma çalışmalarını takip etmesinin engellendiğini bildirdi.
11 Şubat – Gazeteci Rabia Çetin, Adıyaman’da bulunan Umut Sitesi enkazında gazeteci olduğunu fark eden korucular tarafından linç girişine uğradığını aktardı. Yaklaşık 15 kişilik bir grubun saldırısına uğrayan gazeteci, saldırganlardan depremzedeler tarafından kurtarıldığını anlattı.
11 Şubat – Adıyaman’da haber takibi yapan Ahmet Kanbal bir korucu tarafından engellenmeye çalışıldığını belirtti.
11 Şubat – Adıyaman’da çalışan gazeteci Hatice Kamer, basın kartı olmasına rağmen akreditasyon olmadığı gerekçe gösterilerek Diyarbakır’da bir enkaz noktasına izin verilmediğini bildirdi.
11 Şubat – Artı Gerçek Muhabiri Yağmur Kaya yayın sırasında Malatya’da Yeniköy Garajında bölgedekiler tarafından linç girişimine maruz kaldığını anlattı.
11 Şubat – Freelance yapımcı Arzu Efeoğlu, Gaziantep’te Şehitkamil 8 Şubat Parkında kendi imkanlarıyla çadır kuran halka röportaj yaparken kimliği ve depremden etkilenme durumu belirsiz üç kişinin sözlü saldırısına uğradığını söyledi. Efeoğlu ayrıca bölgede sıradan yurttaşların kendilerinden kimlik ve akreditasyon göstermelerini istediklerini söyledi.
11 Şubat – Gazeteci Sertaç Kayar, depremin ikinci gününden itibaren uluslararası basın için akreditasyon, ulusal basın için ise turkuaz basın kartı şartı getirilerek, çekim yapmalarına izin verilmediğini aktardı.
12 Şubat – Gazeteci Gülbahar Altaş, Diyarbakır Sümer Park’ta kurulan çadırlarda kalan insanlar arasında çıkan tartışmayı görüntülemeye çalıştığı sırada vatandaşlar tarafından engellendi.
12 Şubat – Gaziantep Islahiye’de ekibiyle birlikte çekim yapan gazeteci Şilan Çelik, sivil vatandaşlar tarafından hedef alındı. Çelik, engelli oğlu için çadır isteyen bir kadınla röportaj yaptığı sırada dört erkek tarafından hedef gösterildiğini duyurdu.
14 Şubat – Malatya’da Çavuşoğlu Mahallesi’ndeki enkaz çalışmaları sırasında çevre yolunda yıkılan bir binada ekiplerin bir cenazeyi çıkarmaya çalıştıkları görüldü. Ancak görüntü almak isteyen gazeteciler, polisler tarafından engellendi.
16 Şubat – Hatay’da TELE1 ekibinden Muhabir Hazal Güven ve kameraman Umutcan Yitük’ün içinde bulunduğu aracın önü Armutlu’dan Defne’ye giderken kesildi. İki gazeteci, olay yerinden araçla uzaklaştı.
16 Şubat – Enkaz çalışmalarını incelemeye giden Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı Hayrettin Güngör’e Fox TV muhabiri Gülşah İnce soru sormak istedi. Ancak Güngör’ün yanındaki bir kişi elinden tutarak İnce’yi engelledi.
18 Şubat – Ebabil Harekatı adlı bir internet hesabı Adıyaman’da kendilerine yardım geldiğini anlatan depremzedelerle yaptığı haberi yayınlanan DW Türkçe muhabiri Alican Uludağ’ı Twitter’da hedef göstererek, “Alman ajanı” olmak “Aleviler üzerinden manipülasyon yapmakla suçladı.
21 Şubat – İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Hatay İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezinde düzenlediği basın toplantısında deprem sonrasındaki koordinasyonun yetersiz olduğu ve yardımların geç kaldığı yönünde eleştirilerde bulunan, aralarında Deutsche Welle’nin de bulunduğu yayın kuruluşlarını ve gazetecileri hedef aldı.
23 Şubat – Deprem sonrası enkaz kaldırma çalışmaları süren Malatya’dan canlı yayın bağlantısı yapan Halk TV ekibine aracından elinde çekiçle inen bir kişi saldırıda bulundu. Halk Tv’de Ayşenur Arslan’ın Medya Mahallesi programına canlı bağlanan Ferit Demir çekiçli bir saldırgan tarafından tehdit edildi.
2) Gazeteciye yönelik düşünce ve ifade özgürlüğü ihlalleri
7 Şubat – İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, TELE1 Genel Yayın Yönetmeni ve BirGün yazarı Merdan Yanardağ ile gazeteci-yazar Enver Aysever hakkında, depremle ilgili sarf ettikleri sözler nedeniyle TCK’nin 216’ncı maddesi kapsamında “Halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme” iddiasıyla resen soruşturma başlatıldı.
10 Şubat – Gazeteci Emin Çapa, biri erişim engeli tweet’i olmak üzere iki tweet nedeniyle polis memurları tarafından ifadeye çağrıldığını duyurdu.
11 Şubat – Twitter hesabından yaptığı iki paylaşım nedeniyle gazeteci Emin Çapa ifade verdi. Çapa, ifadesinin istenme nedenlerinden birinin BDDK’yı eleştirdiği tweet sonrası BDDK’nın suç duyurusunda bulunmasından kaynaklandığını söyledi. Diğerinin ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın üniversite diplomasını sorguladığı tweet’ten kaynaklandığını ve “Cumhurbaşkanına hakaret” gerekçesiyle savcılık tarafından ifadesinin alındığını söyledi.
12 Şubat – BaBala TV twitter hesabından yapılan bazı paylaşımların depremzedeler arasında korku ve paniğe ve arama-kurtarma çalışmalarında aksamalara neden olduğu iddiasıyla sunucu Oğuzhan Uğur hakkında TCK 217/a (Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma) suçundan re’sen soruşturma başlatıldı.
17 Şubat – Gazeteci Mir Ali Koçer, Maraş merkezli 6 Şubat’ta meydana gelen deprem nedeniyle arama kurtarma çalışmaları sırasında yaptığı haberler ve sanal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek, Sansür Yasası kapsamında, Türk Ceza Kanunu’nun 217’nci maddesince düzenlenen “halka yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla ifadeye çağrıldı. Koçer, öğlen saatlerinde Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü’nde ifade verdi.
22 Şubat – İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Hatay’da yağma iddiasıyla gözaltına alınıp Altınöz Jandarma Karakolu’nda uğradığı işkence nedeniyle öldürüldüğü iddia edilen bir genç hakkındaki haberinden dolayı Halk TV muhabiri Seyhan Avşar hakkında soruşturma başlattı.
3) Gazetecinin ekonomik ve sosyal haklarına yönelik ihlaller
9 Şubat – Kahramanmaraş’taki depremin ardından sunduğu programda ‘Ders çıkarmak gerek’ diyen konuğuna isyan eden Show TV sunucusu Dilara Gönder, istifa etti.
16 Şubat – Gazeteci Cem Seymen, CNN Türk’teki görevinden istifa ettiğini duyurdu. Deprem eleştirileri nedeniyle istifasının istendiğini ifade eden Seymen, “Kanalın bu konudaki tavrı ortada” dedi.
17 Şubat – Oktay Kaynarca ve Kenan İmirzalıoğlu’nun, ‘Tek Yürek Türkiye’ bağış gecesine kabul edilmediğini yazdığı yazının ardından magazin müdürlüğünü yürüttüğü TV100’den işten çıkarılan gazeteci Birsen Altuntaş’ın haberine erişim engeli geldi.
4) Basın-medya kuruluşlarına yönelik engelleme ve sansür
19 Şubat – RTÜK, Tele1 kanalının 1 yıl içerisinde 2 kez 6112 sayılı yasanının 8/1/b bendindeki ‘dil, din, ırk ayrımı gözeterek yayın yaptığı’ gerekçesiyle 3 gün ekranının kapatılmasına oyçokluğuyla karar verdi.
22 Şubat – RTÜK, FOX TV’de yayımlanan “Orta Sayfa” programında moderatörün AFAD’ın yardımları engellediğine yönelik sözleri nedeniyle yayıncı kanala üst sınırdan idari para cezası yaptırımı uyguladı.
22 Şubat – RTÜK, Halk TV’ye, TİP İstanbul Milletvekili Ahmet Şık’ın katıldığı “Büyük Felaket Özel Yayın” programı nedeniyle üst sınırdan 5 kez program durdurma cezası kesti. RTÜK cezaya gerekçe olarak yasadaki “Yayın hizmetleri, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin varlık ve bağımsızlığına, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı olamaz.” hükmünü gösterdi.
22 Şubat – RTÜK, bölgede “sistematik yağmacılık ve hırsızlık yapıldığı iddiaları” nedeniyle Halk TV’ye üst sınırdan idari para cezası verdi.
22 Şubat – RTÜK, TELE1 de “18 Dakika” programında yayıncılık ilkelerinin ihlal edildiği gerekçesiyle üst sınırdan idari para cezası ve yine üst sınırdan 5 kez program durdurma cezası uyguladı.
22 Şubat – RTÜK, TELE1’e “Forum” programında ise teyit edilmemiş kulaktan dolma bilginin gerçekmiş gibi anlatıldığını belirterek üst sınırdan idari para cezası yaptırımı uyguladı.
5) İnternet-dijital medya mecralarına yönelik erişim engeli
8 Şubat – Diyarbakır’da yayın yapan Amed Radyo Tv, Elbistan Cezaevinde isyan çıktığı iddiaları hakkında Twitter hesabından 8 Şubat’ta bir paylaşım yaptı. Ardından önce ilgili içerik Twitter tarafından kaldırıldı, sonra da kanalın hesabı 11 saat boyunca askıya alındı. Hesap daha sonra yeniden açıldı.
8 Şubat – Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), bant daraltma uygulamasıyla Twitter’a ve TikTok’a erişimi 8 Şubat’ta engelledi.
9 Şubat – Etkin Haber Ajansı’nın (ETHA) Twitter hesabına Türkiye’den erişim 9 Şubat’ta engellendi.
9 Şubat – Hükümet Twitter’a bant daraltma uyguladı. Enkaz altındakilerle haberleşmek ve yardım kampanyaları için de çok sık kullanılan Twitter’ın yavaşlatılmasına gelen tepki sonucu bant daraltma ertesi gün iptal edildi.
10 Şubat – ETHA’nın yeni Twitter hesabı erişime engellendi.
10 Şubat – Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM), sosyal medya platformlarında depreme ilişkin provokatif paylaşımlarda bulunduğunu iddia ettiği 302 hesap yöneticisi tespit edildiğini belirtti. Bu kişilerin 37’sinin gözaltına alındığı ve 10’unun tutuklandığını duyurdu.
21 Şubat – Ekşi Sözlük, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun 21 Şubat 2023 tarih ve 490.05.01.2023.-100029 sayılı kararıyla erişime engellendi.
22 Şubat – Twitter, haftalık yayın yapan Kürtçe gazete Xwebûn’un 29 bin 488 takipçisi olan @rojnameyaxwebun isimli hasabını kalıcı olarak kapattı.
22 Şubat – Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 21 Şubat tarihli talebiyle Ankara 4’üncü Sulh Ceza Hakimliği tarafından 340 Twitter, Facebook, Telegram ve Youtube URL adresleri ve internet sitesine erişim engeli getirildi.
Sendika.Org
