Claudia Carmen
İnternet haber sitelerini de basın kanunu içinde tanımlayan yasa ekim ayında yürürlüğe girdi. İlk kez tanımlanan „dezenformasyon suçu“ nedeniyle „sansür yasası“ olarak nitelendirilen yasa ile internet haber sitelerinin Basın İlan Kurumu’ndan (BİK) resmi ilan almasının da önü açıldı. Ancak hangi internet haber sitelerinin ne tür koşulları yerine getirerek resmi ilan alacağı sorusu aylardır yanıt bulmadı.
Gazete Duvar’dan Serkan Alansalan’ın haberine göre internet medyasının temsilcileriyle toplantılar gerçekleştiren Basın İlan Kurumu (BİK), haber sitelerinin resmi reklam almasını düzenleyen ‘Resmî İlan Yayımıyla Alakalı İnternet Haber Sitelerine Dair Hükümler’ başlıklı bir taslak yönetmelik hazırladı. 13 Ocak’ta BİK Genel Kurulu’nda görüşülecek taslak yönetmeliğe göre internet haber sitelerinin ilan alabilmesi için oldukça katı kurallar getiriliyor.
Meslek örgütü temsilcilerine göre zorunlu tutulan kriterler medyayı tık haberciliğine indirgeyebilecek bir tehlike içeriyor ve Türkiye fiilen „internet haber sitesi mezarlığı“ olacak.
RESMİ İLAN ALABİLECEK İNTERNET HABER SİTELERİ İÇİN FARKLI KATEGORİLER
Gazete Duvar’ın ulaştığı Basın İlan Kurumu’nun resmi ilanlara dair yönetmelik taslağında resmi ilan yayınlayabilecek yayın organları için farklı kategoriler oluşturuldu. Türkiye genelini kapsayan yayın organları için „Genel Kategori“ kriteri belirleyen BİK, 1’inci Kategori için İstanbul, 2’nci Kategori için Ankara ve İzmir’i belirledi. Üçüncü, dördüncü ve beşinci kategorideki kentler ise şu şekilde sıralandı:
ÜÇÜNCÜ KATEGORİ: Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mersin, Ordu, Sakarya, Samsun, Tekirdağ, Trabzon.
DÖRDÜNCÜ KATEGORİ: Afyonkarahisar, Batman, Bolu, Çanakkale, Çorum, Edirne, Elazığ, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kütahya, Mardin, Muğla, Sivas, Şanlıurfa, Tokat, Van, Zonguldak.
BEŞİNCİ KATEGORİ: Adıyaman, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ardahan, Artvin, Bartın, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Burdur, Çankırı, Düzce, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Karabük, Karaman, Kars, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Kilis, Muş, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Siirt, Sinop, Şırnak, Tunceli, Uşak, Yalova, Yozgat.
İLAN İÇİN ÖNEMLİ ŞARTLARDAN BİRİ ÇALIŞAN SAYISI
İnternet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesi için gerekli şartlardan biri kadrolu çalışan sayısı. Türkiye geneli yayın yapan ve ilan almak isteyen internet haber sitelerinin en az 32, 1’inci kategoride yer alan kurumların en az 15, 2’nci kategoride yer alan kurumların en az 12 kişi çalıştırmaları zorunlu tutuldu. 3’üncü kategori için bu sayı 8, 4’üncü kategori için 6, 5’inci kategori için ise 4 çalışan olarak belirlendi.
TÜRKİYE GENELİ YAYIN YAPAN HABER SİTESİ İÇİN GÜNLÜK EN AZ 240 HABER YAYINLAMA ŞARTI
Taslağa göre internet haber sitelerinin resmi ilan alabilmesinin bir diğer kriteri günlük yayımlanacak asgari haber sayısı oldu. Türkiye genelini kapsayan genel kategori için günlük en az 240, 1’inci kategori için 100, 2’nci kategori için ise 80 haber şartı öngörüldü. 3’üncü kategori için bu sayı 50 olarak belirlenirken, 4’üncü kategori için 40, 5’inci kategori için ise en az 30 haber yayımlanma şartı zorunlu tutuldu.
GENEL KATEGORİDEKİ KURUMUN EN AZ GÜNLÜK 1,5 MİLYON GÖRÜNTÜLENMEYE ULAŞMASI GEREKİYOR
İnternet haber sitelerinin okunma oranları da ilan almanın şartları arasında yer aldı. Buna göre Türkiye geneli kategorisinde yer alan bir internet haber sitesinin günlük asgari tekil ziyaretçi sayısının 500 bin, günlük asgari sayfa görüntülenmesi sayısının da 1,5 milyon olması gerekiyor. İstanbul’u kapsayan 1’inci kategori için günlük asgari tekil ziyaretçi sayısı 50 bin, görüntülenme sayısı ise 150 bin olarak belirlenirken, Ankara ve İzmir’i kapsayan 2’nci kategoride bu sayılar tekil ziyaretçide günlük 30 bin, görüntülenmede ise 90 bin olarak belirlendi. 3’üncü kategoride yer alan yayın organları için günlük 20 bin ziyaretçi ile 60 bin görüntülenme şartı, 4’üncü kategoride yer alan kurumlar için günlük 10 bin ziyaretçi ile 30 bin görüntülenme şartı, 5’inci kategori için ise günlük 3 bin tekil ziyaret ve 9 bin sayfa görüntülenme şartı öngörüldü.
RESMİ İLAN YAYINLAYABİLMEK İÇİN BEKLEME SÜRESİ 24 AY
Taslağa göre internet haber sitelerinin resmi ilan yayımlayabilmeleri için bekleme süresi 24 ay olarak öngörüldü. Yani gerekli ‘asgari şartları’ sağlayabilen bir internet sitesi ilk resmi ilanını 2 yıl sonra alabilecek.
BİK’in belirlediği 2 yıllık süre sınırının ise bir istisnası söz konusu. Bir internet haber sitesi, birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü veya beşinci kategoriler için belirlenmiş asgari kadro ve günlük asgari içerik sayılarının 2 katına, günlük asgari tekil ziyaretçi sayısının 6 katına ulaşırsa bekleme süresi 6 ay olarak uygulanacak.
KURUMUN BELİRLEDİĞİ ÖLÇÜM ARACI KULLANILACAK
İnternet haber sitelerinin trafiklerinin en az yüzde 15’inin doğrudan gelen ziyaretçilerden oluşmasını zorunlu kılan BİK, 1, 2, 3, 4 ve 5’inci kategorilerde yer alan internet haber sitelerinin ziyaretçilerinin günlük ortalama sayfada kalma süresinin ise en az 1 dakika; genel kategoride ise en az 2 dakika olmasını zorunlu tuttu. Yönetmelik taslağına göre söz konusu veriler için internet haber siteleri, BİK tarafından belirlenen ve ziyaretçi trafik bilgilerini toplayan ölçüm aracını kullanmak zorunda olacak.
‘BİK’İN SİCİLİNİN BOZUK OLDUĞU ORTADAYKEN YETKİLİ KILINMASI YANLIŞ BİR KARAR’
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) Başkanı Can Güleryüzlü’ye göre hükümet tarafından ‘dezenformasyonla mücadele’ ve ‘yalan habere ceza’ söylemiyle getirilen düzenleme basın özgürlüğü ile halkın haber hakkını sınırlayıcı hükümlerle dolu. ‘Sansür yasası’ olarak nitelendirdiği yasanın “bir nebze olumlu” olarak değerlendirilebilecek internet haber sitelerine resmi ilan ve reklam yayınlama düzenlemesi için Basın İlan Kurumu’nun yetkili kılınmasına tepki gösteren Güleryüzlü, “BİK’in, eleştirel ve sorgulayıcı yayıncılık yapan basın kuruluşlarına yönelik sık sık başvurduğu resmi ilan ve reklam kesme cezaları nedeniyle sicilinin bozuk olduğu ortadayken, bir de üstüne internet haber sitelerine ilişkin yetkili kılınmasının, yanlış bir karar olduğunun altını çizmek isterim“ dedi.
‘TÜRKİYE FİİLEN İNTERNET HABER SİTESİ MEZARLIĞI OLACAK’
BİK’in internet haber sitelerinin ilan ve reklam alabilmesi için getirdiği kriterlerin, kurumun “sorunlu” bakış açısını yansıttığını ifade eden ÇGD Başkanı Güleryüzlü, söz konusu taslak ile haber alma hakkının esas alınması gerektiğini belirterek şunları söyledi:
“Türkiye’de şu anda bağımsız internet haber sitesi olarak faaliyet gösteren, diğer bir ifadeyle arkasında herhangi bir holding gücü bulunmayan haber sitelerinin, talep edilen sayıda çalışan istihdam etmesi, günlük takip sayılarının milyonu aşması oldukça düşük ihtimal. Düzenleme eğer bu şekilde çıkarsa Türkiye, resmi açıdan olmasa bile fiilen internet haber sitesi mezarlığı olacak.”
‘TASLAK ÇALIŞMA RAFA KALDIRILMALI’
Basın alanına ilişkin düzenlemelerin “kısıtlayıcı ve engelleyici” değil “düşünce ve ifade alanını genişletici” nitelikte olması gerektiğini belirten Güleryüzlü, „Söz konusu taslak çalışma derhal rafa kaldırılmalı ve başta internet haber sitelerinde çalışanlar ile basın örgütlerinin görüşlerinin yansıdığı bir düzenleme yapılmalıdır. İktidar ve dolayısıyla BİK, bu düzenlemeyi, yeni tartışma ve davaların konusu haline getirmekten sakınmalıdır” diye konuştu.
‘SİTELERİN BU PERSONEL SAYILARIYLA 24 AY BEKLEYİP RESMİ İLAN ALMAYA HAK KAZANMASI MÜMKÜN DEĞİL’
Çıkan yasanın tek olumlu yanının internet haber sitelerinin basın kanununa eklenmesi olduğunu söyleyen Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Başkanı Gökhan Durmuş, “Ancak hazırlanan ve kamuoyuna sızan yönetmelikte görüyoruz ki yine öteleyen, internet haber sitelerinin ihtiyaçlarını karşılamayacak bir düzenleme söz konusu” dedi.
İnternet haber sitelerine ilan verilmesi için çalışan kriteri getirilmesine itirazlarının olmadığını, sektörde çalışan sayısının artırılması gerektiğini ifade eden Durmuş, “Daha kaliteli bir habercilik için istihdam artırılmalı. Ancak şunu belirtmek gerekiyor ki; bir internet haber sitesinin bu personel sayılarıyla 24 ay bekleyip resmi ilan almaya hak kazanması çok gerçekçi ve mümkün değil” diye konuştu. Durmuş sözlerini sürdürdü:
“13 Ocak’ta Basın İlan Kurulu’nun genel kurulu toplanacak. Burada bekleme süresinin minimuma indirilmesi gerekiyor. 32 personelle 2 yıl boyunca ilan almadan bu çalışanların istihdamını sağlamak çok gerçekçi ve mümkün değil. 24 ay süre makul bir zamana çekilmeli.”
‘MEDYAYI TIK HABERCİLİĞİNE İNDİRGEYEBİLECEK BİR TEHLİKEYİ BERABERİNDE GETİREBİLİR’
Türkiye geneli kategorisi için günlük en az 1,5 milyon görüntülenme ve 500 bin tekil ziyaretçi şartının da çok yüksek olduğunu ifade eden TGS Başkanı Durmuş, “Habercilik açısından değerlendirdiğimizde bunlar çok mümkün rakamlar değil. Bu, Türkiye’de medyayı tık haberciliğine indirgeyebilecek bir tehlikeyi beraberinde getirebilir. Daha fazla tık almak için aldatma haberlere yöneltebilir. O nedenle tık haberciliğinin değil gerçek haberciliğin yapıldığı internet haber siteleri için bu rakamların düşürülmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
