Ali Kemal Hüseyin
Dicle Fırat Gazeteciler Derneği (DFG), 2022 yılı Gazetecilere Yönelik Hak İhlalleri Raporu’nu açıkladı. Derneğin internet sayfasında yayınlanan raporda, 2022 yılı için “Basın ve ifade özgürlüğünün sağlanacağı bir yıl umuduyla girdiğimiz 2022’yi ne yazık ki aksi bir tablo ile kapattık” değerlendirmesi yapıldı. İktidarın savaşı her alanda artırdığını, koltuğunu sağlamlaştırmak için yıl içinde muhalefeti hedef aldığı gibi gazetecileri ve gazetecilik mesleğini hedef aldığı belirtilen raporda, AKP’nin Avrupa Birliği standartları vaadinin aksine 20 yıllık süreçte basın ve ifade özgürlüğünü tümüyle ortadan kaldırmak adına adımlar attığının altı çizildi. Gazeteciliği yönelik baskıların 2022’de arttığına işaret edilen raporda, “Gazeteciliği öldürmek anlamına gelen bu adımların en büyüğünü 2022 yılı içerisinde attı” denildi.
‘65 GAZETECİ SALDIRIYA UĞRADI’
5 başlıkta düzenlen rapordaki ihlal verilerine bakıldığında iktidarın gerçeklerden koktuğunu görmenin mümkün olduğunun altını çizen DFG, sahada görev yapan gazetecilerin polis saldırılarının ilk hedefi olduğu hatırlatıldı. Haber takibi sırasında gazetecilerin polis tarafından darp edildiğini, görüntü ve fotoğraf almalarının engellendiği belirtilerek, polisin Van’da gazetecilere silah çekerek ölümle tehdit edilmesi anımsatılarak, yıl içinde 132 kez gazetecilerin haber takibinin engellendiği ve 65 gazetecinin ise saldırıya uğradığı ifade edildi.
HABER VE SANAL MEDYAYA ERİŞİM ENGELİ
Basın ve ifade özgürlüğüne yönelik en büyük darbelerden birinin “Dezenformasyon Yasası” olarak düzenlenen ve kamuoyunda “sansür yasası” olarak nitelendirilen yasa vurulduğu değerlendirmesi yapılan raporda, yasanın basın meslek örgütlerinin tepkisine rağmen yasalaştığı hatırlatıldı. Sözde dezenformasyonu engellemek adına yapılan bu düzenleme ile iktidarın söylemleri dışında tüm haberlerin yargılama konusu yapılmasının yasal kılıfa büründürüldüğü, düzenlemeyle sadece gazetecilerin değil toplumun tamamının hedef alındığının altı çizildi. Basına yönelik baskılardan dolayı alternatif bir mecraya dönüşen sanal medyanın da yasayla hedef alındığını dile getirilen raporda, yasayla birlikte sanal medya paylaşımları nedeniyle açılan dava sayısında bir artış gözlemlendiğine dikkat çekildi. Yıl içinde 56 internet sitesinin kapatıldığı, bin 109 habere ve 2 bin 210 sanal medya içeriğine erişim engeli getirildiği kaydedilen raporda, “Taksim patlamasıyla birlikte hiçbir yasal dayanağı olmamasına rağmen internette bant daraltmasına gidilerek sanal medya hesaplarına ve internet sitelerine erişim engellendi. Sözde yanlış ve kötü görüntülerin yayılmasını engellemek adına yapılan bu uygulamayla gerçeklerin halktan gizlenmek istendiği gün gibi açığa çıktı. Patlamaya ve faile dair iktidar tarafından ortaya atılan her bir iddianın farklı şekillerde çürütülmesiyle birlikte bant daraltmayla yapılmak istenin sansür olduğu ortaya çıktı” ifadelerine yer verildi.
76 GAZETECİYE CEZA VERİLDİ
Raporda, yıl içinde 68 gazeteci hakkında soruşturma açıldığı 65’inin davaya dönüştüğü, 810 gazetecinin devam eden yargılamalarında 76 gazeteciden birine müebbet hapis, diğerlerine toplamda 181 yıl, 6 ay 22 gün hapis, 8 milyon 105 bin 707 TL para cezası verildiği belirtildi. Raporda, Türkiye’de Kürtçe yayın yapan tek gazete olan Xwebûn gazetesi hakkında toplatma kararı bulunmamasına rağmen dağıtımının engellendiği, birçok sayısına el konulduğu, gazetenin dağıtımı sırasında gazeteyi taşıyan firmaların sahiplerinin tehdit edildiği aktarıldı.
‘KÜRT GAZETECİLER HEDEFLENDİ’
Gazetecilere yönelik yürütülen soruşturmalar kapsamında 39 gazetecinin tutuklandığı hatırlatılan raporda, son 6 ayda 27 özgür basın çalışanının tutuklandığı anımsatıldı. 8 Haziran’da 20’si gazeteci 22 kişiyle birlikte gözaltına alındığı 16’sının tutuklandığı, DFG Eş Genel Başkanı Serdar Altan’ın da gözaltına alınarak tutuklananlar arasında olduğunun altı çizildi. Gazetecilerin gözaltına alınması sırasında ekipmanları el konulduğu, yapım şirketlerinde 30 gün boyunca aramalar yapıldığı aktarılan raporda, tutuklanan gazeteciler hakkında henüz iddianame hazırlanmadığı ifade edildi. Gazetecilere yönelik ikinci operasyonun Ankara merkezli yürütüldüğünü ve bu operasyonda 11 gazetecinin işkence ile gözaltın alındığı hatırlatılarak, “29 Ekim’de 11 gazeteciden 9’u tutuklanarak bir kez daha Kürt gazetecilerin hakikati açığa çıkarma mücadelesi baltalanmaya çalışıldı. Hakim karşısına çıkan arkadaşlarımıza haberleriyle birlikte derneğimize neden üye oldukları sorularak derneğimiz kriminalize edilmeye çalışıldı” denildi.
3 GAZETECİ ÖLDÜRÜLDÜ
Yıl içinde Türkiye, Federe Kurdistan Bölgesi ile Kuzey ve Doğu Suriye’de birer gazetecinin öldürüldüğü aktarılan raporda, öldürülen Ses Kocaeli Gazetesi İmtiyaz Sahibi Gazeteci Güngör Arslan’ın yolsuzluk haberleri nedeniyle hedef alınarak öldürüldüğü dile getirildi. 4 Ekim’de ise Federe Kurdistan Bölgesi’nin Süleymaniye kentinde Jineoloji Akademisi Üyesi ve gazeteci Nagihan Akarsel’inb Akarsel’i katletmesi için MİT tarafından görevlendirildiği ortaya çıktığı dile getirilen raporda, 20 Kasım’da ise Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik hava saldırıları sırasında Hawar Haber Ajansı (ANHA) muhabiri İsam Ebdullah yaşamını yitirdiği anımsatıldı.
MÜCADELE VURGUSU
Tüm baskılara karşı gazetecilerin mesleklerini sürdürmekte ısrar ettiği vurgulanan raporda, şu ifadeler kullanıldı: “2022 yılında sansürden haber takibinin engellenmesine, tutuklamalardan katletmelere kadar tüm engellemelere rağmen gazeteciler tüm saldırılara karşı direndi. Başta özgür basın emekçileri olmak üzere tüm gazeteciler iktidarın ‘gazeteciliği öldürme’ saldırıları karşısında kalemi, fotoğraf makinesi ve kamerasını hakikatten yana tutarak gerçeğin karartılamayacağını ortaya koydu. Seçim takviminin yaklaşmasıyla saldırıların da arttığı 2023’te de gazeteciler olarak basın ve ifade özgürlüğüyle birlikte halkın haber alma hakkı için çetin bir mücadele yılı bizi bekliyor.”
Raporda yer alan ihlaller şöyle sıralandı:
GAZETECİNİN YAŞAM HAKKI VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK İHLALLER
* Saldırıya uğrayan gazeteci: 65
* Öldürülen gazeteciler: 1
* Evine baskın düzenlenen gazeteciler: 53
* Gözaltına alınan gazeteciler: 116
* Tutuklanan gazeteciler: 39
* İşkence ve kötü muameleye maruz kalan gazeteciler: 118
* Tehdit ve ajanlık dayatması: 42
* Haber takibi engellenen gazeteciler: 132 olay
* Hapishanelerde gazetecilere yönelik ihlaller: 96
GAZETECİYE YÖNELİK DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İHLALLERİ
* Hakkında soruşturma açılan gazeteciler: 68
* Hakkında dava açılan gazeteciler: 65
* Cezalandırılan gazeteciler kişi sayısı: 76
* Hapis cezası: 1 müebbet, 181 yıl, 6 ay, 22 gün
* Para cezası: 8 milyon 105 bin 770 TL
* Yargılaması devam eden gazeteciler
* Duruşma sayısı: 455
* Kişi sayısı: 810
* Tutuklu gazeteci sayısı (04 Ocak 2023 itibariyle): 87
GAZETECİNİN EKONOMİ/SOSYAL HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER
* İşine son verilen gazeteciler: 22
* Basın kartı iptal edilen gazeteciler: 1
BASIN-MEDYA KURULUŞLARINA YÖNELİK ENGELLEME VE SANSÜR
* RTÜK cezaları yayın sayısı: 32
* RTÜK ceza sayısı: 54
* Yayın yasağı: 75
İNTERNET-DİJİTAL MEDYA MECRALARINA YÖNELİK ERİŞİM ENGELİ
* Kapatılan İnternet Sitesi : 56
* Erişim engeli getirilen haberler : 1109
* Erişim engeli getirilen sosyal medya içeriği: 2210
