Ali Kemal Hüseyin
Gazete Yolculuk Çeviri Kolektifi – Birsen Özge Gökçe
Mark Zuckerberg, gelecek için büyük bir vizyonu olduğunu söylese de aslında sadece evde kalıp tüm zamanımızı ve paramızı onun sanal fantezi ülkesinde tutsak halde geçirmemizi istiyor.
Silikon Vadisi, halka sadece birkaç yıl uzakta olan ve sabırlı olup onlara güvenebilirsek bize hayal edilemez faydalar sağlayacak yeni teknolojilerin mümkün olduğuna dair görünüşte cesur olan gelecek vizyonları sunmayı seviyor. Mark Zuckerberg, Facebook’a karşı artan düzenleyici eylem çağrılarından uzaklaşmaya çalışmak için son yıllarda ortaya şunu attı: Metaverse.
Zuckerberg, kendisini toplumu ileriye götürmeye çalışan bir modern zaman kahramanı olarak resmederken, Facebook’u eleştirenlere “birçok insan için geleceğe odaklanmak için iyi bir zamanın geleceğinden emin değilim” diye seslendi. Bunun yerine, Facebook gelecek vizyonu üzerine o kadar büyük bir bahis yapıyor ki artık kendisine Facebook bile demiyor. Başta Metaverse olmaya geçerken, şirket “Meta”ismiyle yeniden markalaşıyor ve internetin bir sonraki aşamasını oluşturmak için milyarlarca yatırım yapıyor.
Ancak Zuckerberg’in 80 dakikalık satış konuşması, özünde dijital ortamlarda daha fazla zaman (ve para) harcamamızı sağlama planının ne olduğunu gizlemeye yetmedi. Metaverse sosyal bir alan değil, ticari bir alan olacak ve kâr arayışı, henüz konsept aşamasındayken yapılan tüm pembe vaatleri tehlikeye atacak.
Dijital ürünler için yeni bir ekonomi
Akıllı telefonlar internetin masanın ötesine geçmesine izin verdikten sonra, meta evrenin savunucuları sanal ve artırılmış gerçekliğin interneti kullanma şeklimizde yeniden devrim yaratacağına inanıyor. Zuckerberg’e göreMetaverse, “sadece içeriği görüntülemek yerine içinde bulunduğunuz, somutlaştırılmış bir internet” olacak.
Fiziksel alanda, sanal sanat sergileri veya kilit sitelerle ilgili bağlam gibi dijital bilgi katmanları akıllı telefonlar ve belki bir gün akıllı gözlükler aracılığıyla görüntülenebilir. Ancak Metaverse’eerişmenin birincil yolu sanal gerçeklik olacaktır. İnsanlar kendi ev alanlarını dekore edebilecek ve kişisel bir avatar yaratabilecekler. Oradan, teorik olarak oyun oynayabilecekleri ve arkadaşlarıyla vakit geçirebilecekleri veya çalışabilecekleri ve meslektaşlarıyla uzaktan buluşabilecekleri sayısız sanal ortama erişebilecekler. Ama gerçekte, her şeyin nasıl işleyeceği hala oldukça belirsiz.
Facebook’un görselleştirmeleri Metaverse’i eğlenceli ve çekici göstermeye çalıştı. Bu reklamlarda Zuckerberg bir sörf tahtası üzerinde dalgalara binerken gösterilirken, başka bir meslektaşını bir uzay ortamında sıfır yerçekiminde yüzerken görüyoruz. Avatarları, sanki her insan bunları gerçekten yapıyor ve yaşıyormuş gibi üçüncü şahıs olarak tasvir edilmiş.Ancak gerçekte, herhangi bir sanal gerçeklik kullanıcısı, kafalarında büyük bir kulaklık ve ellerinde iki küçük kontrol cihazı ile evlerinde bir sandalyede yalnız başına otururlar. Animasyonlar, Facebook’un inşa etmeyi umduğu bir şeyin konseptlerinden başka bir şey değil ve tüketiciler olarak, bu içi boş tasvirlerin metaverinin gerçekte neyi temsil ettiğine dair algılarımızı bulandırmasına izin veremeyiz.
Zuckerberg, yalnızca Facebook’un son yıllarda oluşan olumsuz imajını değiştirmek için dönmüyor; sonunda kâr etmesi de gerekecek. Son yıllarda, Apple kullanıcıları izlemeyi zorlaştırdıkça, antitröst soruşturmaları Facebook’un reklam verilerini hedefledikçe ve Google ile olan gizli anlaşma hakkında daha fazla ayrıntı ortaya çıktıkça, Facebook’a yönelik tehditler büyüyor. Ancak aynı zamanda, takas edilemeyen tokenlar gibi dijital ürünlerin metalaştırılmasını sağlamak amacıyla kripto para birimini kullanan bir Web3 kavramı ana akım haline geldi ve bundan faydalanabilecek şirketler için büyük yeni gelir akışları olasılığı sunuyor.
Girişim kapitalisti Matthew Ball, metaverse’nin en cesur iddialarını karşılamasa bile, “yeni bir bilgi işlem platformu veya içerik ortamı olarak değerde trilyonlarca [dolar] üretebileceğini” savunuyor. Metaverse, Fortnite’ın Marvel ve DC gibi rakip markaları bir araya getirmesine benzer şekilde, medya holdinglerine sanal ürünler ve deneyimler için fikri mülkiyet madenciliği yapmak konusunda bir yol açacak.
Ball, metaverse’in ilk internetin yaptığı gibi yeni şirketlerin ortaya çıkması için fırsatlar sunacağına inanıyor, ancak aynı zamanda “ilk Metaverse’de yalnızca birkaç olası lider olduğunu” da kabul ediyor. Kısacası, teknoloji şirketleri tarafından hayal edilen internetin bir sonraki aşaması, internet hakkında onlarca yıldır verilen yanlış ademi merkeziyetçilik vaatlerini ne kadar yansıtsa da, yoğunlaşmış doğasına hitap etmeyecek.
Metaverse duyurusunun ertesi günü Ball’u Facebook’ta canlı bir sohbet için ağırlayan Zuckerberg’e göre, metaverse ticaret üzerindeki “fiziksel kısıtlamaları kaldıracak” ve şirket için yepyeni bir tüketim alanı ve yeni bir iş modeli açacak. Oculus VR kulaklıkları metaverse dünyasına erişmek için gerekli olacak ve içeri girdikten sonra insanlar geçmişte olduğundan çok daha büyük ölçekte dijital ürünler satın almaya zorlanacak.
Şu şekilde ifade edelim: Fiziksel dünyada hayatta kalmak ve eğlenmek için ihtiyacımız olan her şeyi satın almak için zaten fazlaca paraya ihtiyacımız var, ancak şimdi büyük şirketler – yükselen kripto şirketleri ile birlikte – dijital alanda ikinci bir varoluş için ödeme yapmamızı bekliyor. Ve bu sanal ürünler, modellemek ve canlandırmak için biraz çalışma gerektirse de, üretim gerektirmez ve sanal olarak sıfır maliyetle çoğaltılabilir. Bu da ölçekte inanılmaz derecede yüksek bir kar marjı sağlar. Ancak meta verinin ticari yönünü anlamak önemli olsa da, fiziksel dünyada ne anlama geleceğini de düşünmeliyiz.
Sanal yaşamın geleceği
Google, çalışanların işe odaklanabilmeleri, üretkenliği en üst düzeye çıkarabilmeleri ve ofiste geç saatlere kadar kalabilmeleri için yemek, fitness olanakları ve bir dizi başka olanak sağlayarak, üniversite kampüsünün peşinden giden teknoloji kampüsü modeline öncülük etti. Son on yılda ise, isteğe bağlı ekonomi, bunu işyerinin ötesine genişletmek üzerine inşa edildi, böylece insanlar evde kalabilir ve ihtiyaç duydukları her şeyin teslim edilmesini sağlamak için Amazon veya çeşitli hizmetleri kullanabilirdi.
2015’te gazeteci Lauren Smiley bunu zaten “kapalı ekonomi” olarak adlandırdı ve pandemi sırasında hepimiz evde olup, neredeyse yalnızca cihazlarımız ve dijital hizmetleraracılığıyla dünyayla iletişim kurmamızın teknoloji şirketleri için ne kadar karlı olduğunu gördük. Teknoloji devleri, gelirlerinin ve karlarının arttığını gördü ve dijital olarak yaşamaya ne kadar zorlanırsak bunun baskın platformları kontrol eden şirketler için o kadar kazançlı olacağını fark etti. Metaverse’in hepimizi kapana kıstırmanın bir sonraki aşaması olduğunu görmek zor değil.
İnsanların pandemi yoluyla fiziksel bağlantıdan mahrum kaldıktan sonra eski hayata özlem duyduğu bir anda, Zuckerberg gibileri fiziksel alandan daha da uzaklaşarak Facebook gibi şirketler tarafından yaratılan ve kontrol edilen sanal dünyalarda sosyalleşerek dijital iletişime olan bağımlılığımızı derinleştirmemizi istiyor. Metaverse’in hoş bir sosyal alan olacağına inanmamızı isteseler de, şüpheci olmak için fazlasıyla sebep var.
Zuckerberg’in Facebook’un dünyayı birbirine bağlayacağına söz verdiğini ve bunu kendiliğinden iyi bir şey olarak pazarladığını unutmayın. Metaverse’i bu projenin bir uzantısı olarak konumlandırıyor. Yine de duyurusunun kendisi, Facebook’un vaat edilen olumlu sosyal sonuçlara sahip olmadığına dair biriken kanıtları görmezden gelmemizi sağlamak için tasarlandı. Üstelik bu sadece buzdağının görünen kısmı.
Meta, Facebook’un başarısız olduğu veya demokrasiyi tehdit eden aşırı sağcı grupların oluşumunu engellediği durumlarda nefret söylemini nasıl ele alacak? Teşvikleri en çok reklamı satmaktan sanal ürün satışlarını maksimize etmeye kaydığında, olumlu sosyal etkileşimleri nasıl sağlayacaktı? Bunlar, Zuckerberg’ininsanların unutmasını istediği önemli sorular.
Mark Zuckerberg’in açılış konuşmasında, metaverse’in inşasının yıllar alacağını ve şirketin eleştirileri önlemek için düzenleyici bir çerçeve geliştirmeye açık olduğunu açıkladı. Ancak bunu yapmak Zuckerberg’in gelecek vizyonunun bizim ortak vizyonumuz olduğunu kabul etmek olacaktır. Bana göre, büyük şirketlerin kârına hizmet etmek için insanları sanal ortamlara sokmak harika bir gelecek gibi görünmüyor.
