Claudia Carmen
Prostat, erkeklerde yaşla beraber büyüyen bir salgı bezi olarak tanımlanıyor. Bu büyüme nedeniyle belli yaşlardan sonra çeşitli idrar problemleri ortaya çıkabiliyor. Bu sorunlar bazen iyi huylu prostat büyümesine işaret ederken, bazen de prostat kanserinin habercisi olabiliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Üroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Yılmaz Aslan, “1-30 Eylül Prostat Kanseri Farkındalık Ayı” dolayısıyla prostat kanseri ve tanı yöntemleri hakkında bilgi verdi.
İleri yaşta erkeklerin tamamında idrar problemleri görülüyor
Prostat, erkeklerde var olan bir salgı bezidir ve yaşla beraber büyümektedir. Sık idrara çıkma, idrar yaparken zorlanma, çatallanma, mesaneyi tam boşaltamama hissi, idrar yaparken bekleme, idrarın sonunda damlama gibi bir takım idrar şikayetlerine neden olabilmektedir. 50 yaşın üzerinde neredeyse hastaların yüzde 20-30’unda, 60’lı yaşlarda yüzde 50’sinde ve 70-80’li yaşlarda yüzde 100’üne yakınında idrar problemleri görülebilmektedir. Prostatta hem iyi huylu büyüme hem de kanser aynı anda olabilmektedir. Hasta idrar şikayetleriyle doktora başvurabilir. Ancak iyi huylu büyüme nedeniyle yapılan testler sonucu prostat kanseri saptanabilir.
Hastalık öyküsüne bağlı olarak farklı tanı yöntemleri gerekebilir
Kanser için bahsedilen farkındalık şu şekilde özetlenebilir: Hasta idrar şikayetleriyle doktora başvurur, rutin incelemelerinde PSA yüksekliği saptanırsa bu hastada iyi huylu büyüme dışında kanser varlığının araştırılması gerekir. Tanıda sadece PSA belirleyici değildir. Çünkü PSA üriner enfeksiyonlardan, yapılan girişimlerden veya cinsel ilişkiden etkilenebilmektedir. Bu nedenle sadece PSA’ya bakılarak hastanın bir girişime tabii tutulması çok sağlıklı değildir. PSA değeri kişiye göre değişmektedir. 40 yaşında bir hastada 3.0 ng/ml PSA değeri yüksek olabilirken, 70 yaşında hastada 3.0 ng/ml PSA değeri normal olabilir. Hasta bazında değerlendirme yapılması gerekmektedir. Hastanın muayene bulguları, şikayetleri ve aile öyküsü gibi hassas dengelerin hasta özelinde bireyselleştirilmesi önemlidir. Hastayı gereksiz tetkiklerden korumaya çalışırken, hayatı tehdit edecek sinsi bir hastalığı atlamamak gerekir. Gereksiz biyopsiden kaçınılması için üroloji uzmanlarının kullandığı bir takım yapay zeka uygulamaları ve algoritmalar vardır. Ancak hiçbiri tek başına yeterli olmamaktadır. Hasta için kişiye özel bir değerlendirme yapılmalıdır.
Sadece muayene ile 100 hastanın 18’inde kanser saptanabiliyor
Prostat hastalıklarında makattan muayene çok önemlidir ve ihmal edilmemelidir. Çünkü PSA’sı normal olan bir hastanın makattan muayenesinde kanser saptanabilir. Bu kanser makattan muayenede ele gelecek kadar ilerlemişse ciddiye alınmalı ve buna göre değerlendirme yapılmalıdır. Makattan muayene genellikle hastaların çekindiği bir konudur ancak hayati önem taşımaktadır. PSA ve makattan muayene ikisi birlikte kullanılan temel uygulamalardır. Makattan muayenenin duyarlılığı yüzde 60’tır. Makattan muayene PSA’dan bağımsız olarak 100 hastanın 18’inde tek başına kanseri saptama özelliğine sahiptir. Ortalama 30 saniye süren, hızlı, kolay ve maliyetsiz bir yöntemdir.
Bir erkeğin hayatı boyunca prostat kanserine yakalanma riski yüzde 17’dir!
PSA sınırı olarak belirlenen çizgi çok belirgin değildir ancak 50 yaş üzeri bir yetişkin için hasta bazında 2.5- 3’ün üzeri yüksek kabul edilebilir. Ancak PSA 1’in altında da prostat kanseri olabilir. Burada önemli olan “hastanın hayatını tehdit edecek nitelikte olan” prostat kanserini saptamaktır. Buna “klinik önemli prostat kanseri” denmektedir. Parmakla muayenede ele geliyorsa, genelde klinik önemli prostat kanseridir. Bir erkek hayatı boyunca yüzde 17 oranında prostat kanserine yakalanma riskine sahiptir. Erkeklerin yüzde 3-4’ü de prostat kanserinden hayatını kaybetmektedir. Bununla birlikte yüzde 13-14’lük bir kısımda erkekler kanserle birlikte yaşayabilir ve kanser hayatını tehdit etmez. Ancak o yüzde 3-4’lük bölümün tespit edilmesi önem taşımaktadır.
Prostat kanseri risk taşımıyorsa hasta hayatını kanserle sürdürebilir
PSA yüksek çıkarsa Transrektal ultrasonografi ve Multiparametrik prostat MR gibi bir takım görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç vardır. MR’da lezyon saptanırsa skorlamaya bakılır. PIRADS skoru 3 ve üzerinde olan kişilerde kanser olma ihtimali %60 iken, PIRADS 1-2’de olanlarda bu oran %30’dur. Bu nedenle multiparametrik prostat MR’da PIRADS 3, 4 ve 5 lezyon saptanır ise füzyon biyopsi önerilir. Hastanın PSA’sı yüksek ancak multiparametrik prostat MR’da lezyon saptanmamış ise standart biyopsi yapılmalıdır. Patoloji sonucuna göre hastada kanser yok ise, periyodik takiplere devam etmek kaydıyla hasta hayatına devam edebilir. Kanser varsa kişinin düşük, orta ve yüksek risk grubundan hangisinde yer aldığına bakılır. Bu durum kişinin hayatını tehdit etmiyor ise herhangi bir tedaviye gerek kalmadan hasta takip edilir. Ancak orta ve yüksek risk taşıyorsa, hastanın diğer özellikleriyle beraber algoritmalara bakılır ve tedavi şemalarından uygun olan seçilir.
