Ali Kemal Hüseyin
Şili’de 10 ay kadar süren çalışmanın ardından Pinochet Anayasası’nın yerini alacak anayasa için taslak oluşturuldu. 499 madde ile Şili’nin yeni anayasası dünyanın en uzun anayasası olacak. Taslak 4 Eylül’de referandumda oylanacak.
Anayasada ne var?
The Guardian’da yer alan habere göre yeni anayasa yüksek öğrenimi ücretsiz kılıyor, hükümetler arasında cinsiyet eşitliğini sağlıyor ve devleti iklim değişikliğini önlemek, uyum sağlamak ve azaltmaktan sorumlu kılıyor. Şili’nin yerli nüfusu ilk kez anayasal düzeyde tanınmış olacak.
Ülkenin en büyük Yerli grubu olan Mapuche’yi temsil eden Rosa Catrileo, “Bu anayasa reddedilsin ya da onaylansın, Şili’nin yerli halklarının çoktan kazandığına inanıyorum” dedi.
Yeni Anayasa’da tarihsel olarak yerli toprakların tazmin edilmiş iadesi için bir madde de var.
Anayasa Komisyonu Eş Başkanı María Elisa Quinteros, bir röportajda, “Bu, özünde sosyal haklar olan ekolojik ve eşit bir anayasa” dedi.
Anayasa sokakta talep edildi
2018 sonrasında onlarca ülkede yaşanan isyanlardan birinin adresi de Şili’ydi. 2019 yılında metro zamlarına tepki gösteren binlerce Şilili meydanları doldurdu. Şilililerin tepkisi zamlardan, bütün neoliberal politikalara doğru genişledi. Şilililer neoliberal politikaların gelişinde bir kilometre taşı olan Pinochet’nin hazırladığı Anayasa’nın değişimini talep etti.
Sokakların sıcak olduğu bir dönemde Şili solundan tarihi bir zafer geldi. “Anayasanın değiştirilip değiştirilmemesi” ve “Anayasayı yazacak heyetin belirlenmesi” için yapılan referandumda Anayasayı tamamen halkın seçtiği bir heyetin oluşturmas kararı çıktı. 155 kişilik Anayasa kurulu içinde neoliberalizm karşıtları da çoğunluğu sağladı.
2021 yılında yapılan seçimde ise solun adayı Gabriel Boric, oyların yüzde 50’sinden biraz fazlasını alarak yabancı düşmanı, ırkçı, homofobik ve Pinochet diktatörlüğüne sempati duyan aşırı sağcı aday Jose Antonio Kast’ı geride bıraktı ve Şili’nin yeni başkanı oldu. Boric, seçim sürecinin yanı sıra oluşturduğu programla da gündeme gelmişti.
