Ali Kemal Hüseyin
Yaklaşık iki yıldır Bradost sıradağlarında tarihin izini süren Alman tarihçiler, “Höyükten Mağaraya” adlı çalışmaları ile insanların tarım toplumuna geçtikten sonra neden hiç mağaralardan vazgeçmediklerini araştırıyor.
Alman Mainz Antik Araştırmalar Enstitüsü’nden Yakın Doğu Arkeolojisi Bölümü araştırma görevlisi Tobias Helms ve Kile Üniversitesi’nden Tim Kerig liderliğinde bir ekip, Zagros Dağları eteklerinde iki yıldır tarih araştırması yapıyor.
Ekip, Erbil’in Soran ilçesindeki Bradost sıradağlarında son buzul çağına ait bulguların rastlandığı Eşkewta Reş’e (Ashkawta Rash-Kara Mağara) odaklanmış durumda.
Mainz-Kiel ortak ekibi, “Höyükten Mağaraya” adlı projeleri ile, isanların neden tarımın icadının ardından bile mağaralardan vazgeçmediğini araştırıyor.
Araştırma, MÖ 9000 ile MÖ 5500 yılları arasında insanların bu bölgedeki yaşam tarzına ve Neolitik Kültür Evresi’ne ışık tutacak.
Rûdaw’a konuşan Dr. Tim Kerig, “İnsanoğlu ilk defa bu bölgede yerleşik hayata geçmiş. İlk planlı yaşam burada gerçekleşmiş. Dolayısıyla burası, diğer tüm tarımsal yerleşim yerleri ve tarih araçtırmaları için bir özet niteliği taşıyor” dedi.
Ekibin Kürdistan Bölgesi’ndeki çalışmalarının 5 yıls üremesi planlanmış. Eşkewta Reş’deki çalışmalar ise sonuçlanmak üzere. Mağara, Diyana oavasına erişimin sağlandığı derin vadiye hakim bir noktada bulunuyor.
Alman tarihçiler, Demir Çağı’nda Eşkewta Reş’in Diyana ovalarına erişimi kontrol eden bir kontrol noktası olarak kullanılıp kullanılmadığını araştırıyor. Bu amaçla mağaranın yakınındaki Tel Girda’daki hendeği kazılarak saha çalışması yapılıyor.
Stavanger Üniversitesi’nden Jutta Lechterbeck de, “Bu noktadan ovbalar üzerinde bir hakimiyet sağlandığı kesin. Kimin buradan gelip geçtiğini bu noktadan rahatça görebilirsiniz. Bu nedenle burası sın derece uygun bir barınak. Yine bu mağaranın çok uzun süre yaşam alanı olduğunu anlıyoruz. Burası Demir Çağı’ndan önce ve sornasında da kullanılmış” yorumunu yaptı.
Mağaradan çıkan bulgular, burada yaşam izlerinin MÖ 20.000 yıllarına dayandığını gösteriyor. Yine Neolotik Dönemden sonra Urartular, İslam sonrası dönem ve Soran Mirliği’ne ait bulgular da bulunmuş.
Soran Tarihi Eserler Müdürü Abdulwahab Süleyman da, “Bugüne kadar elde edilen tüm bulgular Kürdistan’daki mağaraların birçoğunun insanlığın yaşam alanı olduğunu gösteriyor. Ancak bu mağaranın (Eşkewta Reş) önemi, Demir Çağı ve Urartular dönemine ait izlerin açığa çıkmasıdır” diye konuştu.
Soran ilçesinin batısındaki Bradost sıradağlarında bulunan Eşkewta Reş’in (Ashkawta Rash-Kara Mağara) uzunluğu 80 metreyi buluyor. 30 metre genişliğindeki mağara 8 matre yükseklikte.
